Ο Τεκές του Χασάν Μπαμπά στα Τέμπη

Ο Τεκές του Χασάν Μπαμπά, ένα από τα πιο σημαντικά οθωμανικά μνημεία στον ελλαδικό χώρο, βρίσκεται στα Τέμπη, ανάμεσα στους επιβλητικούς ορεινούς όγκους του Κάτω Ολύμπου και του Κισσάβου, ακριβώς δίπλα στον Πηνειό. Πρόκειται για ένα οθωμανικό θρησκευτικό συγκρότημα που χρονολογείται από τον 15ο αιώνα και συνδέεται με μυστικιστικές παραδόσεις, θρύλους για θαυματουργές θεραπείες και πρακτικές του τάγματος των Μπεκτασήδων Δερβίσηδων.

Ο τεκές (tekke – «μοναστήρι» Δερβίσηδων) χτίστηκε προς τιμήν του Χασάν Μπαμπά, ενός πνευματικού καθοδηγητή του μπεκτασίδικου τάγματος, ο οποίος θεωρούνταν άγιος από τις μουσουλμανικές κοινότητες της περιοχής. Αναφέρεται για πρώτη φορά το 1506 ως φιλανθρωπικό ίδρυμα του Οθωμανού αξιωματούχου της Θεσσαλίας Ομέρ Μπέη (γιος του κατακτητή της Θεσσαλίας, Τουραχάν), αλλά και του Σουλτάνου Βαγιαζήτ Β’ (1447 – 1512).  Ο χώρος λειτουργούσε ως τόπος προσευχής, προσκυνήματος αλλά και φιλοξενίας («καραβάν-σεράι» - πανδοχείο), σε μια περίοδο που η κοιλάδα των Τεμπών αποτελούσε κομβικό πέρασμα για εμπορικά καραβάνια και ταξιδιώτες.

Κεντρικό κτίσμα του συγκροτήματος αποτελούσε το Μαυσωλείο («τουρμπές» - türbe) του Χασάν Μπαμπά. Υπήρχαν, επίσης, τζαμί με το μιναρέ του, κτίρια υποδοχής, ιεροδιδασκαλείο («μεντρεσές»), μαγειρεία και άλλοι βοηθητικοί χώροι. Σήμερα σώζονται μόνο ο τουρμπές, μια τετράγωνη θολωτή και μολυβδοσκέπαστη αίθουσα που συντηρήθηκε και αποκαταστάθηκε από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Λάρισας και τμήμα των μαγειρείων. Μια «γεύση» από την αλλοτινή εικόνα του τεκέ μας δίνει μια γκραβούρα του Edward Dodwell του 1819.

Image

Ο θρύλος του Χασάν Μπαμπά

Η παράδοση θέλει τον Χασάν Μπαμπά να έχει θαυματουργές ικανότητες. Λέγεται ότι θεράπευε αρρώστους και βοηθούσε ταξιδιώτες που αντιμετώπιζαν δυσκολίες περνώντας μέσα από τα στενά των Τεμπών. Μετά τον θάνατό του, ο τάφος του έγινε σημείο προσκυνήματος τόσο για μουσουλμάνους όσο και –με το πέρασμα του  χρόνου– για χριστιανούς κατοίκους της περιοχής, οι οποίοι ανέβαζαν τάματα και ζητούσαν προστασία. Ούτως ή άλλως ο Σουφισμός – εξέχον «τάγμα» του οποίου είναι οι Μπεκτασήδες- θεωρείται η πιο ανεκτική και ανεξίθρησκη εκδοχή του Ισλάμ, κάποιοι, μάλιστα, τον «τοποθετούν» κάπου ανάμεσα στον Χριστιανισμό και τον Μωαμεθανισμό. 

Η διαπολιτισμική αυτή διάσταση είναι ίσως το πιο ενδιαφέρον στοιχείο του μνημείου: ένα σημείο συνύπαρξης πολιτισμών και θρησκειών στην καρδιά της Θεσσαλίας, που μαρτυρά την ιστορική πολυπλοκότητα της περιοχής.