ΠΥΛΗ - ΚΟΖΙΑΚΑΣ - Διαχρονικό Πέρασμα

Στα βυζαντινά χρόνια, ο οικισμός βρισκόταν στην βόρεια όχθη του Πορταϊκού (ή «Πορτιάτη») ποταμού, εκεί που σήμερα συναντούμε την συνοικία και τον υπέροχο ναό Πόρτα Παναγιά. Τότε ονομαζόταν Μεγάλαι Πύλαι, όνομα που στα χρόνια της Τουρκοκρατίας έδωσε τη θέση του στο «Πόρτα Παζάρ». Ο σύγχρονος οικισμός «πέρασε απέναντι», σε ένα φύσει και θέσει δροσερό και σκιερό μέρος.

Θρησκευτικά μνημεία

Η σημερινή κωμόπολη έχει τη γοητευτική, ράθυμη ατμόσφαιρα της ελληνικής επαρχίας και αξίζει να κάνετε μια βόλτα στα στενά της. Όμως το πιο εντυπωσιακό αξιοθέατο βρίσκεται στα παλιά «λημέρια» στα οποία θα περάσετε διασχίζοντας μια πεζογέφυρα μήκους 120 και πλάτους 2 μέτρων. Μπορείτε να φτάσετε και με αυτοκίνητο από άλλη, κοντινή γέφυρα. Εκεί που βρισκόταν οι Μεγάλαι Πύλαι, θα συναντήσετε ένα βυζαντινό αριστούργημα, τον ιερό ναό της Υπεραγίας Θεοτόκου, πιο γνωστό ως «Πόρτα Παναγιά», μια τρίκλιτη, θολωτή, σταυρεπίστεγο βασιλική. Αποτελούσε καθολικό σταυροπηγιακής μονής που ιδρύθηκε στο 1283.

Image

Σ’ αυτή την πλευρά του ποταμού, λίγο μακρύτερα, σε απόσταση περίπου 5 χλμ από την πύλη, σε υψόμετρο 650 μέτρων στις πλαγιές του Κόζιακα, βρίσκεται ένα ακόμα σημαντικότατο θρησκευτικό μνημείο, η Μονή Αγίου Βησσαρίωνος Δουσικού. Ιδρύθηκε το 1535 από το πιο επιφανές τέκνο της Πύλης, τον Άγιο Βησσαρίωνα (πολιούχος της Πύλης, των Τρικάλων και της Καλαμπάκας), την εποχή που ήταν Μητροπολίτης Λάρισας. Είναι ένα από τα λίγα μοναστήρια εκτός Αγίου Όρους στο οποίο ισχύει το άβατον, δηλαδή απαγορεύεται η είσοδος γυναικών κατόπιν καταγεγραμμένης επιθυμίας του ιδρυτή του. 

Εξωτερικά θυμίζει φρούριο – όντως υπήρξε κάτι σαν κάστρο και καταφύγιο για Έλληνες αγωνιστές σε εποχές δύσκολες για το έθνος. Στα χρόνια της ακμής του είχε 365 κελιά, όσα και οι μέρες του χρόνου. Η αγιογράφηση του Καθολικού εντυπωσιάζει και αποδίδεται στην φημισμένο Κωνσταντινουπολίτη καλλιτέχνη της Κρητικής Σχολής, Τζώρτζη, ενώ πολύτιμοι θησαυροί κρύβονται και στην Βιβλιοθήκη.

Η μονή Δουσικού δεν είναι το μοναδικό κληροδότημα του Αγίου Βησσαρίωνος στην Πύλη. Χρηματοδότησε την κατασκευή πολλών πέτρινων γεφυριών στα ορεινά της Θεσσαλίας και ένα από τα εντυπωσιακότερα βρίσκεται λίγα χιλιόμετρα έξω από την Πύλη. Το γεφύρι της Πύλης (γνωστό και «Αγίου Βησσαρίωνα» ή «Πόρτα Παναγιάς») είναι ένα από τα μεγαλύτερα μονότοξα της Ελλάδας και διατηρείται σε άριστη κατάσταση. 

Image

Ονειρικό Γεφύρι

Λίγα χλμ. μετά την Πύλη η διάσχιση μιας στενής γέφυρας σε ένα εντυπωσιακό σημείο της κοιλάδας του Πορταϊκού, οριοθετεί την αρχή της διαδρομής που ακολουθεί τις πλαγιές του Κόζιακα (ή «Κερκέτιου») και περνάει από τα πιο διάσημα ορεινά θέρετρα των Τρικάλων, την Ελάτη, τα Λιβάδια Περτουλίου και το Περτούλι (τα οποία αποτελούν ξεχωριστά «κεφάλαια»). Πριν όμως συνεχίσετε σε αυτόν τον δρόμο επιβάλλεται μια παράκαμψη στο σημείο που οι πινακίδες δείχνουν προς Στουρναραίικα και γεφύρι Παλαικοκαρυάς. Το εν λόγω πέτρινο γεφύρι είναι ίσως το ομορφότερο και πιο πολυφωτογραφημένο της Ελλάδας, καθώς βρίσκεται σε μια μαγευτική τοποθεσία με δύο καταρράκτες να συμπληρώνουν ιδανικά το παραμυθένιο σκηνικό. Στον ομώνυμο οικισμό θα βρείτε παραδοσιακή δριστέλα («νεροτριβή»), ενώ αν συνεχίσετε σε αυτή την εντυπωσιακή διαδρομή, περνώντας από όμορφα χωριά, όπως τα Στουρναραίικα και η Μεσοχώρα, θα φτάσετε στα Τζουμέρκα και την Άρτα.

Το «θεραπευτικό» βουνό

Επιστρέφοντας στην «κεντρική» διαδρομή, θα ακολουθήσετε τις πλαγιές του Κόζιακα. Τα δάση του χαρακτηρίζονται από πολύ πλούσια πανίδα και μεγάλη ποικιλία αρωματικών και φαρμακευτικών βοτάνων. Σύμφωνα με τον μύθο, ο θεός της Ιατρικής, Ασκληπιός περιφερόταν σε αυτά τα υπέροχα τοπία αναζητώντας τις πρώτες ύλες για τα θεραπευτικά του «σκευάσματα». 

Από την Ελάτη, τα Λιβάδια Περτουλίου και την Κόρη (υπάρχουν και άλλες εναλλακτικές), μονοπάτια οδηγούν στο Ορειβατικό Καταφύγιο Κόζιακα (τηλ. Επικοινωνίας: 6939173337, 6979293482, 6977662569 & 6947819298), που εγκαινιάσθηκε το 1959  στα 1750 μέτρα υψόμετρο. Από το καταφύγιο, η ψηλότερη κορυφή, Αστραπή, στα 1901 μέτρα, απέχει μόλις 30 λεπτά πεζοπορίας.

Image

Πέρασμα στα βλαχοχώρια

Αφήνοντας πίσω σας το Περτούλι, στην ουσία (αλλά όχι «τυπικά») έχετε εισέλθει στην «επικράτεια» του Ασπροπόταμου, καθώς οι κάτοικοι των επόμενων χωριών του Κόζιακα μοιράζονται την βλάχικη καταγωγή και τις κοινές παραδόσεις με τους «καθαυτό» Ασπροποταμίτες. Πρώτο χωριό μετά το Περτούλι, είναι ο τρίτος τουριστικός πόλος της περιοχής, το πανέμορφο Νεραϊδοχώρι, το οποίο απλώνεται αμφιθεατρικά σε πλαγιά – όπως και όλα τα χωριά από εδώ και πέρα -και διαθέτει πολύ καλές υποδομές. Κάτω από το χωριό, στην κοιλάδα του Καμνιαΐτη, θα βρείτε το πέτρινο γεφύρι του Χατζηπέτρου κοντά στο πολύ καλοδιατηρημένο τμήμα της παλιάς «βλαχόστρατας». Μια ερώτηση στους ντόπιους θα σας διευκολύνει πολύ στην εύρεση τους.

Συνεχίζοντας με κατεύθυνση δυτική, θα βρείτε σε εντυπωσιακή τοποθεσία τον λιθόκτιστο ναό της Αγίας Παρασκευής να εποπτεύει όλη την κοιλάδα. Λίγα μέτρα μακρύτερα θα απολαύσετε την πανοραμική θέα της πολύ «κατηφορικής» Πύρρας, όπου αξίζει να αναζητήσετε το ναό του Αγίου Μοδέστου με τον κοκκινωπό τρούλο και τις όμορφες αγιογραφίες.

Επόμενο χωριό, η επίσης «κατηφορική» Δέση, στα βόρεια της οποίας, στη θέση Κρεμαστή, αξίζει να αναζητήσετε τον πανύψηλο καταρράκτη, ειδικά την άνοιξη όταν τα νερά τρέχουν ορμητικά. Νότια της Δέσης, κάτω από τον δρόμο βρίσκεται το χωριό Άγιος Νικόλαος (παλιά ονομασία «Καμνιάι») και σχεδόν απέναντι, «πνιγμένο» στη βλάστηση το Δροσοχώρι (παλιά ονομασία «Τυφλοσέλι»), όπου θα βρείτε άλλον ένα καταρράκτη, τη «Μάνα του Νερού». 

Πάντα με κατεύθυνση δυτική, λίγο παρακάτω θα δείτε στο δεξί σας χέρι τον πολύ ιδιαίτερο ναό του Αγίου Νικολάου Ασφάκας, «σφηνωμένο» σε ένα επιβλητικό κάθετο βράχο. Λίγα χιλιόμετρα σας χωρίζουν πια από τη Γέφυρα Αλεξίου, όπου ξέρετε πια πως είστε «και με τη βούλα» στον Ασπροπόταμο!