ΕΛΑΣΣΟΝΑ - Η "πύλη" του Ολύμπου

Περιτριγυρισμένη από βουνά (Όλυμπος, Τίταρος, Αντιχάσια) και με την «άκαρπη» Μελούνα στα νότια να την διαχωρίζει από τον υπόλοιπο νομό Λάρισας, η περιοχή της Ελασσόνας διατηρεί μια σχετική «αυτονομία», γι’ αυτό και μέχρι πριν μερικά χρόνια διέθετε δικό της Επαρχείο. Μερικές φορές μια μικρή δόση «απομόνωσης» μπορεί να έχει θετικό αντίκτυπο και κάτι τέτοιο συνέβη εδώ με την διατήρηση των παραδοσιακών αγροτοκτηνοτροφικών πρακτικών αλλά και την «ταυτότητα» των ξακουστών τοπικών προϊόντων, με την Π.Ο.Π. φέτα της στην κορυφή της αναγνωρισιμότητας. 

Μια αρκετά διαδεδομένη εκδοχή για την προέλευση του ονόματος είναι αυτή που υποστηρίζει ότι προκύπτει από το γεγονός ότι κάποτε εδώ «έσωνε» («τελείωνε») η Ελλάδα. Έχει την γοητεία της, αλλά μάλλον απέχει από την πραγματικότητα, σύμφωνα με την οποία το όνομα αποτελεί παραφθορά της αρχαίας ονομασίας «Ολασσόνα».

Image

Βυζαντινά ίχνη

Η Ελασσόνα είναι μια σύγχρονη επαρχιακή πόλη με μακραίωνη ιστορία. Τα παλαιότερα ορατά ίχνη ανάγονται στους Βυζαντινούς χρόνους. Στον λόφο πάνω από την πόλη ξεχωρίζει η γυναικεία μονής της Παναγίας Ολυμπιώτισσας (13^ος αιώνας μ.Χ.) στη θέση αρχαίας ακρόπολης. Της ίδιας εποχής είναι και το «σήμα κατατεθέν» της πόλης, το πέτρινο γεφύρι της που στεφανώνει τον Ελασσονίτη ποταμό και κατασκευάστηκε το 1286. Σύμφωνα με τον θρύλο «χρειάστηκαν 3000 αβγά για να φτιαχτεί». Το ασπράδι των αυγών αποτελούσε πολύ σημαντικό συστατικό (μαζί με σβησμένο ασβέστη, νερό, χώμα, θραύσματα κεραμιδιού, ελαφρόπετρα, ξερά χόρτα και τρίχες ζώων) για το κουρασάνι, το συνδετικό κονίαμα των πετρογέφυρων. Γύρω από το γεφύρι απλώνεται το Βαρόσι, η παλιά γειτονιά. Άλλα σημαντικά αξιοθέατα είναι το Οθωμανικό Τέμενος στη δυτική πλευρά της πόλης, το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας (τηλ. 24930 22614) και το Μουσείο Εθνικής Αντίστασης και Δημοκρατικού Στρατού. Η σύγχρονη ζωή της πόλης περιστρέφεται γύρω από την όμορφη κεντρική πλατείας.

Περίπου 2-3 χλμ. νότια της Ελασσόνας στον δρόμο προς Λάρισα, θα συναντήσετε την «Ιστορική και Μαρτυρική Κοινότητα» της Τσαριτσάνης. «Βασιλική Πόλη» σημαίνει το όνομα της στα σλάβικα και για του λόγου το αληθές έχει τα στολίδια της: Το πέτρινο σχολείο, η παλιά Οικονόμειος Σχολή, που κτίστηκε το 1910 και αποτέλεσε πρωτοπόρο γυμνάσιο στον ελλαδικό χώρο στα μέσα του περασμένου αιώνα, το πυργόσπιτο του Μάμτζιου (1770) με τις πολεμίστρες και τι ζεματίστρες του, τον ναό της Παναγίας (1749), αλλά και ακόμη έναν, του Αγίου Νικολάου με τις σπάνιες αγιογραφίες του: μια από αυτές απεικονίζει το γενεαλογικό δέντρο του Ιησού και μια άλλη τον ζωδιακό κύκλο.

Image

Στα 4 σημεία του ορίζοντα

Γύρω από την Ελασσόνα απλώνονται πολύ ενδιαφέρουσες διαδρομές προς όλες της κατευθύνσεις. Στα νοτιοδυτικά της πόλης, σε απόσταση 30 χλμ. θα βρείτε τη Βερδικούσα, το «χωριό των πολυτέκνων» και λίγο ψηλότερα στα Αντιχάσια όρη, το πανέμορφο δάσος της Μαμαλής. H Βερδικούσα είναι ένα πανέμορφο χωριό, φημισμένο για την κτηνοτροφία του, για το «νιβατό» (τοπικό κρεμώδες τυρί), το γεγονός ότι πολλοί κάτοικοι του ακολουθούν το παλαιό ημερολόγια, αλλά και την ιδιαιτερότητα πως πάρα πολλές οικογένειες αριθμούν πάνω από 10 παιδιά!

Στα ανατολικά – βορειοανατολικά μια ωραία διαδρομή οδηγεί στα γραφικά χωριά Συκαμνιά και Καρυά και στο μικρό οροπέδιο που σχηματίζεται ανάμεσα στις νότιες πλαγιές του Ολύμπου και το Γκουνταμάνι. Απαραίτητη μια μικρή παράκαμψη που οδηγεί στην εντυπωσιακή Μονή Σπαρμού, βαθιά στο βουνό των θεών. Σε αυτή την πλευρά βρίσκεται και το «ιδιαίτερο» χιονοδρομικό κέντρο στις Βρυσοπούλες (ανήκει στις Ειδικές Δυνάμεις του Στρατού, αλλά είναι «ανοιχτό» και σε πολίτες) ενώ από τα Καλύβια ξεκινάει ο χωματόδρομος που οδηγεί στο Καταφύγιο Ανάγκης «Καλύβα Χρηστάκη», στα 2450 μέτρα υψόμετρο. Από εκεί, η κατάκτηση των ψηλότερων κορυφών του Ολύμπου είναι θέμα λίγων ωρών!

Image

Πέρασμα στη Δυτική Μακεδονία

Η Ελασσόνα αποτελεί σημαντικό «κόμβο» για όσους θέλουν να φτάσουν στην Δυτική Μακεδονία, ενώ παλιότερα πριν τη διάνοιξη των σηράγγων στα Τέμπη, αποτελούσε την εναλλακτική διαδρομή για Κατερίνη – Κεντρική Μακεδονία – Θεσσαλονίκη όταν η κοιλάδα ήταν «κλειστή».

Ανατολικά της πόλης ο δρόμος οδηγεί σε Δεσκάτη και Γρεβενά. Σε αυτή τη διαδρομή, αφού περάσετε τον ποταμό Βούλγαρη, στο Κεφαλόβρυσο, θα βρείτε νεροτριβές («δριστέλες») όπου όλη η Λάρισα (και τα Γρεβενά) πλένει με «οικολογικό» τρόπο, μάλλινα, χαλιά, φλοκάτες κλπ.. Λίγο πριν τα «σύνορα» με Γρεβενά, βρίσκεται το όμορφο κεφαλοχώρι της Κρανιάς.

Ο δρόμος που φεύγει βόρεια της πόλης, αφού διασχίσει μια όμορφη κοιλάδα, σε κάποιο σημείο «χωρίζεται» στα δύο. Το αριστερό (δυτικό) παρακλάδι οδηγεί στην Κοζάνη. Σε αυτή την διαδρομή θα βρείτε τον ιστορικό Σαραντάπορο. Εδώ, με το αρχηγείο να βρίσκεται στο Χάνι Χατζηγώγου, σημειώθηκε η πρώτη σημαντική νίκη του Ελληνικού Στρατού στους Α’ Βαλκανικούς Πολέμους (9-10 Οκτωβρίου 1912). Στο Μουσείο της Μάχης Σαρανταπόρου, λίγο πριν το χωριό, θα δείτε φωτογραφίες των γεγονότων, στολές και ένα ανάγλυφο χάρτη – σχεδιάγραμμα της μάχης. Λίγο έξω από τον Σαραντάπορο, στα 2 χλμ. νοτιότερα, ένας χωματόδρομος οδηγεί στο εγκαταλειμμένο μοναστήρι της Κοίμησης (1750) όπου θα δείτε κάποιες πολύ ιδιαίτερες τοιχογραφίες, σε κάποιες από τις οποίες απεικονίζονται, μεταξύ άλλων, ο Μεγαλέξανδρος, ο Δαρείος και ο Ναβουχοδονόσωρ. 

Image

Το άλλο παρακλάδι που καταλήγει στην Κατερίνη, θα σας οδηγήσει στα σπουδαία βλαχοχώρια Λιβάδι και Κοκκινοπηλός. Πριν φτάσετε όμως εκεί αξίζει να κάνετε δύο στάσεις, μια στη Δολίχη για τον βυζαντινό ναό της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος και μια στο Πύθιο, όπου θα αναζητήσετε τα σπηλαιώδη ασκηταριά του Τιμίου Σταυρού (ή Αγίων Ταξιαρχών) και τη Αναλήψεως του Κυρίου. Η Δολίχη και το Πύθιο, μαζί με την Άζωρο αποτελούσαν τον 5^ο π.Χ αιώνα τις σημαντικότερες πόλεις της Περραιβικής Τριπολίτιδας, σε μια περιοχή που κρατάει ακόμα πολλά κρυμμένα μυστικά.