ΠΑΛΑΜΑΣ - Καραγκούνικη Ψυχή

Οι κάτοικοι του Παλαμά είναι, σχεδόν, αμιγώς Καραγκούνηδες. Θα βρείτε την περιοχή να περιγράφεται ως «Παλαμάς»: το κέντρο της μεγάλης φάρας των Καραγκούνηδων» ή «Το λίκνο της Καραγκουνιάς»! Ποιοι, όμως, και τι είναι οι Καραγκούνηδες; Σχετικά με την ερμηνεία της λέξης Καραγκούνης έχουν διατυπωθεί διάφορες απόψεις, όπως:
α) ότι προέρχεται από την τούρκικη λέξη καρά (μαύρο) και από το αρβανίτικο γκουν (σιγκούνα – γούνα) 
β) από το καραγιουνάν τούρκικη λέξη, που σημαίνει μαύρος, σκλαβωμένος, δυστυχής 
γ)κατά τον Β. Αγγέλη το όνομα Καραγκούνης προέρχεται από το κάρα (κεφαλή) και κινώ – κουνώ. 

Image

Πως αυτοπροσδιορίζονται; Υπερηφανεύονται πως είναι από τους αρχαιότερους κατοίκους της Θεσσαλίας, αποκλειστικά ελληνόφωνοι και κυρίως γεωργοί. Διαφέρουν των άλλων θεσσαλικών γενών κατά την ενδυμασία, τον χαρακτήρα, τα ήθη και έθιμα, το γλωσσικό ιδίωμα και δεν έχουν καμία σχέση με τους Καραγκούνηδες - Αρβανιτόβλαχους της Ηπείρου. Τους χαρακτηρίζει η Θεσσαλική τους διάλεκτος, αυτή που «τρώει» τις καταλήξεις των λέξεων χάριν γρηγοράδας και η ο οποία θεωρείται η αντιπροσωπευτικότερη των βόρειων ελληνικών διαλέκτων. Είναι λεβέντες, εργατικοί, οικογενειάρχες. Τους χαρακτηρίζει επίσης ο πλούτος της λαϊκής παράδοσης, τα λαϊκά δρώμενα και τα ανταμώματα που φέρνουν γλέντια τρικούβερτα. 

Συμμετείχαν στα επαναστατικά κινήματα κατά των Τούρκων και προσέφεραν καταφύγιο σε πολλούς κατατρεγμένους από διάφορες περιοχές της Ελλάδας. Συμμετείχαν επίσης στις αγροτικές εξεγέρσεις κατά των μεγαλοτσιφλικάδων, στη αναδιανομή των αγροτικών κλήρων το 1923 με την απαλλοτρίωση της γης.

Πανάρχαιες ρίζες

Στον Βλοχό, στον λόφο Στρογγυλοβούνι διακρίνεται ο αμυντικός περίβολος αρχαίας πόλης. Στο Ερμήτσι συναντούμε κατάλοιπα της Μέσης Εποχής του Χαλκού. Στον Παλαμά, ένα από τα μεγαλύτερα χωριά του Κάμπου, αρκετοί αρχαιολογικοί χώροι επιβεβαιώνουν την κατοίκηση από την Προϊστορική Εποχή. Σύμφωνα μάλιστα με τη μυθολογία, εδώ ζούσαν οι Τιτάνες. Αυτούς μνημονεύουν τα «Τιτάνεια», ο πολιτιστικός θεσμός του Παλαμά, που μονοπωλεί το ενδιαφέρον κατοίκων και επισκεπτών το α’ δεκαήμερο του Σεπτέμβρη, ενώ «Δήμος Τιτάνων» ήταν και η παλαιότερη ονομασία του Δήμου.

Ο Παλαμάς διεκδικεί τον τίτλο της πιο «επίπεδης» περιοχής της χώρας. Λιγοστές «μαγούλες» (χαμηλοί, ήπιοι λόφοι) και κάποιοι άλλοι λίγο ψηλότεροι λόφοι -μεγαλύτερο υψόμετρο τα 430 μέτρα στο Λυκόρεμα – «διαταράσσουν» την ευθεία του ορίζοντα. Είναι μια περιοχή «μεσοποτάμια» από αρχαιοτάτων χρόνων. Παλαιότερα καθοριζόταν από τα αρχαία ποτάμια Απιδανό και Ονόχωνο, σήμερα από τον Φερσαλίτη και τον Καλέτζη.

Image

Χαλαροί ρυθμοί

Παλαμάς, Ιτέα, Βλοχός, Αστρίτσα, Συκιές, Κοσκινάς. Μακριά από την τουριστική ανάπτυξη τα χωριά της πεδινής Θεσσαλίας διατηρούν τους χαλαρούς ρυθμούς και το παραδοσιακό τους ύφος. Σαν να έχουν βρει την ησυχία τους στην εύφορη γη, σπαρμένη με βαμβάκι, λίγα σιτηρά και ακόμα λιγότερα αμπέλια. Που διανθίζεται με αξιοσημείωτα θρησκευτικά μνημεία και πετρόχτιστα γεφύρια φτιαγμένα από Ηπειρώτες μάστορες. 

Αξίζει να αναζητήσετε το Κονάκι Κοέν στην Αστρίτσα. Το τσιφλικόσπιτο του 19^ου αιώνα είναι φτιαγμένο από καλοδουλεμένους λίθους, υλικό δυσεύρετο και ακριβό τότε για τον κάμπο. Ειδικά αν σκεφτείτε πως πήρε το όνομα του ο Παλαμάς: από το «παλάμισμα» των αυτοσχέδιων καλαμένιων τοίχων. Όταν οι γυναίκες χρησιμοποιώντας την παλάμη τους άπλωναν λάσπη και σβουνιές στα σπίτια για να προστατεύονται από το κρύο και τις βροχές.

 Άλλα σημαντικά αξιοθέατα της περιοχής είναι ο Άγιος Αθανάσιος Ρουμ Παλαμά, ο μεγαλύτερος ναός της Π.Ε. Καρδίτσας με τις πολύ ιδιαίτερες τοιχογραφίες, το γεφύρι του Ενιπέα στο σταυροδρόμι της Ιτέας και λίγο παρακάτω το Αγροτικό – Λαογραφικό της μουσείο με τα 4.000 εκθέματα. Πουθενά αλλού δεν ήταν τόσο χρήσιμη μια τέτοια συλλογή. Κάτω από μια στέγη η πεμπτουσία του Θεσσαλικού Κάμπου.