Οι δύο ιστορικοί οικισμοί έχουν περάσει αναμενόμενα σε δεύτερο πλάνο, αφήνοντας τον πρωταγωνιστικό ρόλο στο υπερθέαμα των Μετεώρων. Παρ’ όλα αυτά έχουν πλούσια ιστορία και αξίζουν την προσοχή του επισκέπτη. Παραδοσιακά η οικονομία τους στηριζόταν στη γεωργία και την κτηνοτροφία, όμως με τον ερχομό του μαζικού τουρισμού οι περισσότεροι κάτοικοι στράφηκαν στον τομέα της φιλοξενίας και της εστίασης, γεγονός που είχε αντίκτυπο και στην οικιστική εικόνα τους. Στην Καλαμπάκα, στο Σοπωτό και στο Καστράκι, στο Μεσοχώρι, διατηρούνται γραφικές «γωνιές» που θυμίζουν το παρελθόν.

Η περιοχή κατοικείται από τους Νεολιθικούς χρόνους, όπως αποδεικνύουν τα ευρήματα στο γειτονικό σπήλαιο της Θεόπετρας, το οποίο, ειρήσθω εν παρόδω, αναμένεται να ξανανοίξει τις «πύλες» του για το κοινό μέσα στους επόμενους μήνες.

Image

Από το Αιγίνιο στην Καλαμπάκα

Στα Ρωμαϊκά χρόνια, υπήρχε στην περιοχή πόλη με την ονομασία Αιγίνιο, η οποία αναφέρεται από τον Στράβωνα, που παραδόξως δεν κάνει καμία αναφορά στο εντυπωσιακό γεωλογικό φαινόμενο των Μετεώρων. Κατά τα βυζαντινά χρόνια, η σημερινή Καλαμπάκα ονομαζόταν Σταγοί, με πιθανότερες ετυμολογικές εξηγήσεις, τις εξής: α) ‘ς τους αγίους-σταγιούς- σταγούς- Οι σταγοί, β) εκ του «σταγός», δηλαδή σιταγωγός, γ) από τη σλαβική λέξη «στάγια», που σημαίνει θάλαμοι ή κοιλώματα βράχων. Για την σύγχρονη ονομασία υπάρχουν δύο εκδοχές. Η πρώτη είναι ότι προέρχεται από την βυζαντινή οικογένεια Καλαμπάκα, η δεύτερη ότι προέρχεται από το τουρκικό «καλέ-μπακ», που σημαίνει «περίοπτο, ισχυρό φρούριου».

Το σημαντικότερο αξιοθέατο της πόλης η τρίκλιτη Βασιλική της Κοίμησης (10^ος-11^ος αιώνας), με τον εντυπωσιακό «κεντρικό» μαρμάρινο άμβωνα. Βρίσκεται κάτω από τον επιβλητικό, κάθετο βράχο της Αγιάς. Επιβάλλεται μια επίσκεψη στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας και Μανιταριών, στους δύο ορόφους του οποίου θα δείτε απίστευτα ρεαλιστικές αναπαραστάσεις θηλαστικών και πουλιών καθώς και όλα τα μανιτάρια της περιοχής. Το Μουσείο είναι «υπεύθυνο» και για την Πανελλήνια Γιορτή Τρούφας, που διοργανώνεται με μεγάλη επιτυχία τα τελευταία δύο χρόνια στην Καλαμπάκα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης η Σχολή Ξυλογλυπτικής, η μοναδική επαγγελματική σχολή του είδους στην Ελλάδα, η οποία λειτουργεί από το 1949.

Image

Σε πέτρινη αγκαλιά

Το Καστράκι είναι ο «κατ’ εξοχήν» οικισμός των Μετεώρων και μοιάζει να έχει κουρνιάσει στη αγκαλιά πέτρινων πύργων. Σε ότι αφορά το όνομα του χωριού φαίνεται ότι κατά τα βυζαντινά χρόνια υπήρχε εδώ πραγματικό κάστρο, αλλά θα μπορούσε να προέρχεται και από το φυσικό κάστρο που σχηματίζουν γύρω του τα βράχια. Οι πρώτοι κάτοικοι του, πρέπει να ήταν Ηπειρώτες, από τη Βόρειο Ήπειρο,  οι οποίοι ίδρυσαν αρχικά τους οικισμούς Ρουξιόρι, Αγία Παρασκευή, Ριγήλαβο και Τρισκιανό, που ενώθηκαν στις αρχές του 18^ου αιώνα, σχηματίζοντας το σημερινό χωριό.

Το Καστράκι προσφέρεται ως βάση για πεζοπορίες ανάμεσα στα βράχια των Μετεώρων. Αν βρεθείτε εδώ στην γιορτή του Αγίου Γεωργίου, μην παραλείψετε να παρακολουθήσετε την «αντικατάσταση» των μαντηλιών στον Άγιο Γεώργιο Μανδηλά, ένα μικρό μοναστήρι του 14^ου αιώνα, που βρίσκεται απόλυτα «ενσωματωμένο» σε βράχο των Μετεώρων.

Αν θέλετε να απολαύσετε την πιο εντυπωσιακή, «αεροπορική» θέα Καλαμπάκας, Καστρακίου και Μετεώρων, αναζητήστε τον δρόμο για τον παραθεριστικό οικισμό Κορομηλιά, ο οποίος από ύψος 1150 μέτρων προσφέρει ένα μοναδικό πανόραμα!

Στα βυζαντινά χρόνια, ο οικισμός βρισκόταν στην βόρεια όχθη του Πορταϊκού (ή «Πορτιάτη») ποταμού, εκεί που σήμερα συναντούμε την συνοικία και τον υπέροχο ναό Πόρτα Παναγιά. Τότε ονομαζόταν Μεγάλαι Πύλαι, όνομα που στα χρόνια της Τουρκοκρατίας έδωσε τη θέση του στο «Πόρτα Παζάρ». Ο σύγχρονος οικισμός «πέρασε απέναντι», σε ένα φύσει και θέσει δροσερό και σκιερό μέρος.

Θρησκευτικά μνημεία

Η σημερινή κωμόπολη έχει τη γοητευτική, ράθυμη ατμόσφαιρα της ελληνικής επαρχίας και αξίζει να κάνετε μια βόλτα στα στενά της. Όμως το πιο εντυπωσιακό αξιοθέατο βρίσκεται στα παλιά «λημέρια» στα οποία θα περάσετε διασχίζοντας μια πεζογέφυρα μήκους 120 και πλάτους 2 μέτρων. Μπορείτε να φτάσετε και με αυτοκίνητο από άλλη, κοντινή γέφυρα. Εκεί που βρισκόταν οι Μεγάλαι Πύλαι, θα συναντήσετε ένα βυζαντινό αριστούργημα, τον ιερό ναό της Υπεραγίας Θεοτόκου, πιο γνωστό ως «Πόρτα Παναγιά», μια τρίκλιτη, θολωτή, σταυρεπίστεγο βασιλική. Αποτελούσε καθολικό σταυροπηγιακής μονής που ιδρύθηκε στο 1283.

Image

Σ’ αυτή την πλευρά του ποταμού, λίγο μακρύτερα, σε απόσταση περίπου 5 χλμ από την πύλη, σε υψόμετρο 650 μέτρων στις πλαγιές του Κόζιακα, βρίσκεται ένα ακόμα σημαντικότατο θρησκευτικό μνημείο, η Μονή Αγίου Βησσαρίωνος Δουσίκου. Ιδρύθηκε το 1535 από το πιο επιφανές τέκνο της Πύλης, τον Άγιο Βησσαρίωνα (πολιούχος της Πύλης, των Τρικάλων και της Καλαμπάκας), την εποχή που ήταν Μητροπολίτης Λάρισας. Είναι ένα από τα λίγα μοναστήρια εκτός Αγίου Όρους στο οποίο ισχύει το άβατον, δηλαδή απαγορεύεται η είσοδος γυναικών κατόπιν καταγεγραμμένης επιθυμίας του ιδρυτή του. 

Εξωτερικά θυμίζει φρούριο – όντως υπήρξε κάτι σαν κάστρο και καταφύγιο για Έλληνες αγωνιστές σε εποχές δύσκολες για το έθνος. Στα χρόνια της ακμής του είχε 365 κελιά, όσα και οι μέρες του χρόνου. Η αγιογράφηση του Καθολικού εντυπωσιάζει και αποδίδεται στην φημισμένο Κωνσταντινουπολίτη καλλιτέχνη της Κρητικής Σχολής, Τζώρτζη, ενώ πολύτιμοι θησαυροί κρύβονται και στην Βιβλιοθήκη.

Η μονή Δουσίκου δεν είναι το μοναδικό κληροδότημα του Αγίου Βησσαρίωνος στην Πύλη. Χρηματοδότησε την κατασκευή πολλών πέτρινων γεφυριών στα ορεινά της Θεσσαλίας και ένα από τα εντυπωσιακότερα βρίσκεται λίγα χιλιόμετρα έξω από την Πύλη. Το γεφύρι της Πύλης (γνωστό και «Αγίου Βησσαρίωνα» ή «Πόρτα Παναγιάς») είναι ένα από τα μεγαλύτερα μονότοξα της Ελλάδας και διατηρείται σε άριστη κατάσταση. 

Image

Ονειρικό Γεφύρι

Λίγα χλμ. μετά την Πύλη η διάσχιση μιας στενής γέφυρας σε ένα εντυπωσιακό σημείο της κοιλάδας του Πορταϊκού, οριοθετεί την αρχή της διαδρομής που ακολουθεί τις πλαγιές του Κόζιακα (ή «Κερκέτιου») και περνάει από τα πιο διάσημα ορεινά θέρετρα των Τρικάλων, την Ελάτη, τα Λιβάδια Περτουλίου και το Περτούλι (τα οποία αποτελούν ξεχωριστά «κεφάλαια»). Πριν όμως συνεχίσετε σε αυτόν τον δρόμο επιβάλλεται μια παράκαμψη στο σημείο που οι πινακίδες δείχνουν προς Στουρναραίικα και γεφύρι Παλαικοκαρυάς. Το εν λόγω πέτρινο γεφύρι είναι ίσως το ομορφότερο και πιο πολυφωτογραφημένο της Ελλάδας, καθώς βρίσκεται σε μια μαγευτική τοποθεσία με δύο καταρράκτες να συμπληρώνουν ιδανικά το παραμυθένιο σκηνικό. Στον ομώνυμο οικισμό θα βρείτε παραδοσιακή δριστέλα («νεροτριβή»), ενώ αν συνεχίσετε σε αυτή την εντυπωσιακή διαδρομή, περνώντας από όμορφα χωριά, όπως τα Στουρναραίικα και η Μεσοχώρα, θα φτάσετε στα Τζουμέρκα και την Άρτα.

Το «θεραπευτικό» βουνό

Επιστρέφοντας στην «κεντρική» διαδρομή, θα ακολουθήσετε τις πλαγιές του Κόζιακα. Τα δάση του χαρακτηρίζονται από πολύ πλούσια πανίδα και μεγάλη ποικιλία αρωματικών και φαρμακευτικών βοτάνων. Σύμφωνα με τον μύθο, ο θεός της Ιατρικής, Ασκληπιός περιφερόταν σε αυτά τα υπέροχα τοπία αναζητώντας τις πρώτες ύλες για τα θεραπευτικά του «σκευάσματα». 

Από την Ελάτη, τα Λιβάδια Περτουλίου και την Κόρη (υπάρχουν και άλλες εναλλακτικές), μονοπάτια οδηγούν στο Ορειβατικό Καταφύγιο Κόζιακα (τηλ. Επικοινωνίας: 6939173337, 6979293482, 6977662569 & 6947819298), που εγκαινιάσθηκε το 1959  στα 1750 μέτρα υψόμετρο. Από το καταφύγιο, η ψηλότερη κορυφή, Αστραπή, στα 1901 μέτρα, απέχει μόλις 30 λεπτά πεζοπορίας.

Image

Πέρασμα στα βλαχοχώρια

Αφήνοντας πίσω σας το Περτούλι, στην ουσία (αλλά όχι «τυπικά») έχετε εισέλθει στην «επικράτεια» του Ασπροπόταμου, καθώς οι κάτοικοι των επόμενων χωριών του Κόζιακα μοιράζονται την βλάχικη καταγωγή και τις κοινές παραδόσεις με τους «καθαυτό» Ασπροποταμίτες. Πρώτο χωριό μετά το Περτούλι, είναι ο τρίτος τουριστικός πόλος της περιοχής, το πανέμορφο Νεραϊδοχώρι, το οποίο απλώνεται αμφιθεατρικά σε πλαγιά – όπως και όλα τα χωριά από εδώ και πέρα -και διαθέτει πολύ καλές υποδομές. Κάτω από το χωριό, στην κοιλάδα του Καμνιαΐτη, θα βρείτε το πέτρινο γεφύρι του Χατζηπέτρου κοντά στο πολύ καλοδιατηρημένο τμήμα της παλιάς «βλαχόστρατας». Μια ερώτηση στους ντόπιους θα σας διευκολύνει πολύ στην εύρεση τους.

Συνεχίζοντας με κατεύθυνση δυτική, θα βρείτε σε εντυπωσιακή τοποθεσία τον λιθόκτιστο ναό της Αγίας Παρασκευής να εποπτεύει όλη την κοιλάδα. Λίγα μέτρα μακρύτερα θα απολαύσετε την πανοραμική θέα της πολύ «κατηφορικής» Πύρρας, όπου αξίζει να αναζητήσετε το ναό του Αγίου Μοδέστου με τον κοκκινωπό τρούλο και τις όμορφες αγιογραφίες.

Image

Επόμενο χωριό, η επίσης «κατηφορική» Δέση, στα βόρεια της οποίας, στη θέση Κρεμαστή, αξίζει να αναζητήσετε τον πανύψηλο καταρράκτη, ειδικά την άνοιξη όταν τα νερά τρέχουν ορμητικά. Νότια της Δέσης, κάτω από τον δρόμο βρίσκεται το χωριό Άγιος Νικόλαος (παλιά ονομασία «Καμνιάι») και σχεδόν απέναντι, «πνιγμένο» στη βλάστηση το Δροσοχώρι (παλιά ονομασία «Τυφλοσέλι»), όπου θα βρείτε άλλον ένα καταρράκτη, τη «Μάνα του Νερού». 

Πάντα με κατεύθυνση δυτική, λίγο παρακάτω θα δείτε στο δεξί σας χέρι τον πολύ ιδιαίτερο ναό του Αγίου Νικολάου Ασφάκας, «σφηνωμένο» σε ένα επιβλητικό κάθετο βράχο. Λίγα χιλιόμετρα σας χωρίζουν πια από τη Γέφυρα Αλεξίου, όπου ξέρετε πια πως είστε «και με τη βούλα» στον Ασπροπόταμο!

Το γεγονός ότι η αρχαία Τρίκκη ήταν, σύμφωνα με τον γεωγράφο του 1^ου αιώνα π.Χ. Στράβωνα, η γενέτειρα του θεού της Ιατρικής, Ασκληπιού, της χάρισε διαχρονική αίγλη στο πέρασμα του χρόνου. Η αρχαιότερη γραπτή μνεία της Τρίκκης βρίσκεται στον ομηρικό κατάλογο νηών, όπου αναφέρεται ότι η πόλη συμμετείχε στην εκστρατευτική δύναμη των Ελλήνων στον Τρωικό πόλεμο με 30 πλοία και αρχηγούς τους δυο γιους του Ασκληπιού, Μαχάονα και Ποδαλείριο, οι οποίοι είχαν διδαχτεί από τον πατέρα τους την ιατρική τέχνη. Η αρχαία πόλη εκτεινόταν από τις βόρειες όχθες του ποταμού Ληθαίου, μέχρι το λόφο του βυζαντινού κάστρου, ελάχιστα ίχνη της όμως είναι ορατά, λόγω συνεχούς κατοίκησης. Αντιθέτως αυτό που είναι ορατό δια γυμνού οφθαλμού στα Τρίκαλα είναι η εξοικείωση με τις νέες τεχνολογίες που έχουν χαρίσει στην πόλη τον άτυπο τίτλο της πιο «Hi-Tech» πόλης της Ελλάδας.

Ο ποταμός Ληθαίος ήταν από τα αρχαία χρόνια και παραμένει ως σήμερα το σημείο αναφοράς της πόλης. Πάνω από 10 γέφυρες διασχίζουν το ποτάμι, όμως είναι η κεντρική, μια υπέροχη μεταλλική κατασκευή, αυτή που κερδίζει τα βλέμματα. Είναι γνωστή και ως «γαλλική» γιατί σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε μεταξύ 1886 και 1888 από Γάλλους μηχανικούς της εταιρείας «Σιδηρόδρομοι Θεσσαλίας» και αποτελεί το κλασσικό σημείο συνάντησης της πόλης.

Image

Περπατώντας στην πόλη

Με αφετηρία τη «γαλλική» γέφυρα, και αφού θαυμάσουν το τοπίο με τα πλατάνια στις όχθες του Ληθαίου, οι περισσότεροι επισκέπτες επιλέγουν να ξεκινήσουν την γνωριμία τους με τα Τρίκαλα από τον πεζόδρομο Ασκληπιού, το πιο «ζωντανό» δρόμο της πόλης, στα νότια του ποταμού. Ο δρόμος, που οι Τρικαλινοί αποκαλούν «Παραλία», συγκεντρώνει δεκάδες εμπορικά καταστήματα και καφέ και σφύζει από κίνηση σχεδόν όλες τις ώρες της ημέρας. Η προέκταση του πεζοδρόμου φτάνει μέχρι τον Σιδηροδρομικό Σταθμό.

Image

Επιστρέφοντας στην «γαλλική» γέφυρα και περνώντας στα βόρεια του Ληθαίου βρίσκονται τα Μανάβικα, μια κάποτε κακόφημη συνοικία που φιλοξενούσε οίκους ανοχής, αλλά μετατράπηκε σε έτερο πόλο της κοινωνικής ζωής της πόλης, με το άνοιγμα εστιατορίων, μεζεδοπωλείων  και καλόγουστων μπαρ. Παρ’ όλα αυτά, το πιο διάσημο σημείο των Μανάβικων είναι η τοιχογραφία 150 τετραγωνικών μέτρων, που μετέτρεψε τον άχαρο τοίχο μιας πολυκατοικίας σε έργο τέχνης.

Εκεί που τελειώνουν τα Μανάβικα αρχίζει το Βαρούσι, η παλιά πόλη των Τρικάλων που γνώρισε μεγάλη ακμή μεταξύ 17^ου και 19^ου αιώνα, όταν και κτίστηκαν τα περισσότερα από τα αρχοντικά που θαυμάζει σήμερα ο επισκέπτης. Ο περίπατος στα στενά σοκάκια προσφέρει ένα υπέροχο ταξίδι στον χρόνο. Πάνω από το Βαρούσι, δεσπόζει το Βυζαντινό Φρούριο και ο Πύργος του Ωρολογίου που αποτελεί το «σήμα κατατεθέν» της πόλης.

Image

Χώροι Πολιτισμού

Τα Τρίκαλα έχουν μεγάλη πολιτιστική παράδοση και η συμβολή τους ειδικά στον χώρο της λαϊκής μουσικής είναι τεράστια. Ο συνθέτης Απόστολος Καλδάρας, ο στιχουργός Κώστας Βίρβος, ο σπουδαίος τραγουδιστής Δημήτρης Μητροπάνος ήταν όλοι Τρικαλινοί! Όμως πάνω από όλους στέκει, ηγετική και αξεπέραστη, η μεγάλη μορφή του Βασίλη Τσιτσάνη. Αν θέλετε να μάθετε τα πάντα για τη ζωή και το έργο του μεγάλου λαϊκού βάρδου, επιβάλλεται μια επίσκεψη στο εντυπωσιακό Κέντρο Έρευνας – Μουσείο Τσιτσάνη.

Δίπλα στο Μουσείο Τσιτσάνη βρίσκεται ένα από τα σημαντικότερα μνημεία των Τρικάλων, το Τέμενος Οσμάν Σαχ γνωστό και ως «Κουρσούμ» ή «Κουρσούν» («μόλυβδος») τζαμί, το οποίο ήμερα χρησιμοποιείται ως χώρος πολιτιστικών εκδηλώσεων.  Είναι το μοναδικό έργο του κορυφαίου αρχιτέκτονα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, Μιμάρ Σινάν, στην Ελλάδα. Να σημειώσουμε ότι ο Μιμάρ Σινάν ήταν ελληνικής καταγωγής, από το χωριό Άγιοι Ανάργυροι (σήμερα «Agirnas») της Καισάρειας. 

Άλλος σημαντικός χώρος πολιτισμού είναι το Κέντρο Ιστορίας και Πολιτισμού Κλιάφα όπου λειτουργεί μουσείο τοπικής ιστορίας, αλλά και βιομηχανικό μουσείου, ενώ διαθέτει επίσης μεγάλη αίθουσα για πολιτιστικές εκδηλώσεις και βιβλιοθήκη με 6.000 βιβλία. 

Image

Πολύ σημαντικό βιομηχανικό μνημείο της πόλης είναι και ο Μύλος Ματσόπουλου που υπήρξε ο πρώτος βιομηχανικός αλευρόμυλος που χτίστηκε στην Ελλάδα και ο μεγαλύτερος των Βαλκανίων. Ο Μύλος λειτούργησε για έναν αιώνα (1884 – 1984) και έχει χαρακτηριστεί ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Σήμερα έχει μετατραπεί σε πολυχώρο τέχνης και πολιτισμού που περιλαμβάνει το Βιομηχανικό Μουσείο, αίθουσα κινηματογράφου, θερινό σινεμά, εργαστήρια θεάτρου, ζωγραφικής και γλυπτικής και καφετέρια. Για περισσότερο από ένα μήνα, την περίοδο των Χριστουγέννων, μεταμορφώνεται στον Μύλο των Ξωτικών, το «Χριστουγεννιάτικο Χωριό» που έχει μετατρέψει τα Τρίκαλα στον κορυφαίο εορταστικό προορισμό της Ελλάδας!