Με απόσταση 41 ναυτικών μιλίων από τον Βόλο και μόλις 2,4 μιλίων από τις ακτές του Νότιου Πηλίου, η Σκιάθος είναι το νησί των Σποράδων που βρίσκεται εγγύτερα στην ενδοχώρα. Αν προσθέσουμε το γεγονός ότι είναι το μοναδικό νησί του συμπλέγματος που διαθέτει αεροδρόμιο, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι είναι το πιο εύκολα προσβάσιμο. Επιπροσθέτως, αποτελεί μια εξαιρετική «βάση» για τους ιστιοπλόους που επιθυμούν να εξερευνήσουν αυτή τη μαγική πλευρά του Αιγαίου. Αρκούν αυτοί οι πρακτικοί λόγοι να δικαιολογήσουν το “success story” του νησιού; Ασφαλώς, όχι!

Πρώτα απ’ όλα, η Σκιάθος είναι ένα πολύ ιδιαίτερο νησί με διακριτό «χαρακτήρα» και τουριστική «παράδοση». Έχει χαρακτηριστεί Τοπίο Εθνικής Αξίας καθώς διαθέτει εντυπωσιακές παραλίες, εναλλαγή φυσικών τοπίων -παρά το μικρό της μέγεθος -, ενδιαφέρουσα αρχιτεκτονική, μεγάλο πολιτιστικό πλούτο και πανάρχαια ιστορία.

Το νησί κατοικείται από τους προϊστορικούς χρόνους και είναι ένα από τα ελάχιστα, αν όχι το μοναδικό, που διατηρεί το ίδιο όνομα στο πέρασμα των χιλιετιών. Κατοικήθηκε αρχικά κατά πάσα πιθανότητα από Πελασγούς, αργότερα πιθανόν και από Κρήτες. Στα 800 π.Χ, η αρχαία πόλη βρισκόταν περίπου στη θέση της σημερινής και παρέμεινε εκεί μέχρι τον 14^ο αιώνα μ.Χ. όταν οι κάτοικοι, λόγω συνεχών πειρατικών επιδρομών, αναγκάστηκαν να μετοικήσουν στη μεσαιωνική πρωτεύουσα, το Κάστρο, στα βόρεια του νησιού. Αν και το Κάστρο εγκαταλείφθηκε το 1830, με την ενσωμάτωση της Σκιάθου στο Νέο Ελληνικό Κράτος, μια επίσκεψη στα ερείπια του πάνω στον επιβλητικό βράχο, είναι κάτι που δεν πρέπει να παραλείψετε!

Image

Η Πόλη της Σκιάθου

Η Πόλη της Σκιάθου είναι στην ουσία ο μοναδικός οικισμός και η διαρκώς παλλόμενη «καρδιά» του νησιού. «Επανιδρύθηκε» στη θέση της αρχαίας πόλης, μετά την απελευθέρωση από τον Οθωμανικό ζυγό και την εγκατάλειψη του Κάστρου. Εντυπωσιάζει με την πρώτη ματιά τους επισκέπτες που έρχονται με το καράβι, με την πυκνή δόμηση, τη αμφιθεατρική χωροταξία και την πολύ όμορφη, μικρή χερσόνησο, το Μπούρτζι να την χωρίζει στα δύο. Το Μπούρτζι, αυτός ο κατάφυτος βράχος, φιλοξενούσε κάποτε, Ενετικό κάστρο, μετά την απελευθέρωση Λαζαρέτο (λοιμοκαθαρτήριο), στις αρχές του 20^ου αιώνα Δημοτικό Σχολείο και σήμερα ένα όμορφο καφέ – εστιατόριο, αλλά και το βραβευμένο Μουσείο Ναυτικής και Πολιτιστικής Παράδοσης Σκιάθου που ταξιδεύει τον επισκέπτη στους δύο αιώνες ναυπηγικής και ναυτικής Ιστορίας του νησιού. Πάνω απ’ όλα, το Μπούρτζι, χωρίζει τα λιμάνια της πόλης σε «παλιό» και «νέο».

Το επίκεντρο της κοινωνικής και εμπορικής ζωής είναι ο Πεζόδρομος Παπαδιαμάντη με δεκάδες καταστήματα πάσης φύσεως και κίνηση όλο το 24ώρο. Σ’ ένα παράδρομο του θα βρείτε το Σπίτι – Μουσείο Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, το οίκημα όπου γεννήθηκε και έζησε ο επιφανέστερος Σκιαθίτης, ο «κοσμοκαλόγερος» των Ελληνικών Γραμμάτων. Στον πεζόδρομο θα βρείτε και το «Σκιαθίτικο Σπίτι», μια αξιέπαινη ιδιωτική προσπάθεια, η οποία διασώζει τον τρόπο ζωής του περασμένου αιώνα στους χώρους ενός παλιού πέτρινου διώροφου οικήματος. Ανατολικά του πεζόδρομου βρίσκεται ο λόφος με την εκκλησία του Αγίου Νικολάου, το σημείο με την ωραιότερη πανοραμική θέα της πόλης. 

Image

Μεγάλο μέρος της αρχιτεκτονικής ταυτότητας της Σκιάθου χάθηκε με τον βομβαρδισμό της πόλης από τους Γερμανούς το 1944. Παρ’ όλα αυτά παραμένει γραφική καθώς έχει διατηρηθεί η χαμηλή δόμηση και τα στενά σοκάκια με τις μικρές πλατείες πάντα προδιαθέτουν για ωραίες, «άσκοπες» βόλτες. Αν θέλετε όμως να βιώσετε πραγματικά την ατμόσφαιρα της «παλίας» Σκιάθου και να δείτε κάποια σωζόμενα δείγματα τοπικής αρχιτεκτονικής, θα πρέπει να περπατήσετε στις Πλάκες,  έναν «λαβύρινθο» από στενά δρομάκια στο νοτιοανατολικό άκρο της πόλης.

«Κάτω» από τις Πλάκες, το παλιό λιμάνι, είναι μια από τις πιο ζωντανές «γωνιές» της πόλης με πολλά εστιατόρια και καφέ. Πιθανότατα είναι το σημείο από το οποίο θα ξεκινήσετε τη βραδινή σας εξόρμηση με ένα πρώτο, χαλαρό πότο στις «μαξιλάρες». Για περισσότερη «ένταση» και ψηλότερα ντεσιμπέλ θα κινηθείτε ανατολικά του νέου λιμανιού, προς το αεροδρόμιο, το οποίο βρίσκεται μόλις λίγες εκατοντάδες μέτρα από την πόλη και αποτελεί ένα από τα δημοφιλέστερα σημεία για “Plane Spotting” στην Ευρώπη!

Image

Οι παραλίες του νησιού

Δεκάδες είναι οι επιλογές για μπάνιο στη Σκιάθο και βρίσκονται και στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα. Η πιο κοντινή στην πόλη, προσβάσιμη με τα πόδια, είναι η Μεγάλη Άμμος, ενώ αρκετά κοντά, στο βόρειο άκρο του αεροδρομίου βρίσκεται η παραλία Ξάνεμος. Οι πιο δημοφιλείς, απάνεμες και ρηχές παραλίες βρίσκονται στη νότια ακτή του νησιού. Αχλαδιές, Τζανεριά, Καναπίτσα, Βρωμόλιμνος, Αγία Παρασκευή, Τρούλος, Μάραθα, αποτελούν μια βεντάλια επιλογών πριν καταλήξετε στην “celebrity” του νησιού, τις διάσημες Κουκουναριές. Γι’ αυτούς που δεν λένε ποτέ «όχι» σ’ ένα καλό beach party, δίπλα στις Κουκουναριές βρίσκεται η «ζωηρή» Μεγάλη Μπανάνα, ενώ για αυτούς που προτιμούν πιο χαμηλούς τόνος, πολύ κοντά βρίσκεται και η Μικρή Μπανάνα.

Αν ρωτήσετε του ντόπιους πιθανότατα θα σας προτείνουν παραλίες στα άλλα τρία σημεία του ορίζοντα. Δυτικά, την Αγία Ελένη, την Κρυφή Άμμο και το Μαντράκι. Βόρεια, την Ελιά, τον Άγκιστρο, τον Μικρό και Μεγάλο Ασέληνο και τις Λυγαριές. Ανατολικά, τον Μέγα Γιαλό και φυσικά τα Λαλάρια. Τα Λαλάρια ανταγωνίζονται σε φήμη και φωτογένεια τις Κουκουναριές και η φυσική πέτρινη αψίδα στην άκρη της παραλίας είναι ένα από τα πιο πολυφωτογραφημένα σημεία της Σκιάθου. Είναι προσβάσιμη μόνο από τη θάλασσα με τα τουριστικά πλοιάρια που αναχωρούν καθημερινά ανά τακτά χρονικά διαστήματα και κάνουν τον περίπλου του νησιού. 

Πολλές από τις νότιες παραλίες προσφέρουν δυνατότητα για θαλάσσια σπορ, ενώ είναι χαρακτηριστικό ότι λειτουργούν 15 σχολές σκι. Τα κρυστάλλινα νερά του προσφέρονται για καταδύσεις. Σχολές καταδύσεων μπορούν να σε μεταφέρουν στις νησίδες Άρκος και Ρέπι με τους φαντασμαγορικούς βυθούς. Στον Άρκο, αλλά και στον Τσουγκριά, άλλη μια ακατοίκητη νησίδα της Σκιάθου, θα βρείτε και πολύ όμορφες παραλίες. Στον Τσουγκριά, αξίζει να επισκεφθείτε και το εκκλησάκι του Αγίου Φλώρου που γιορτάζει στις 18 Αυγούστου.

Image

Φύση και δραστηριότητες

Όσο κι αν τα «τεχνοκρατικά» στοιχεία αδυνατούν να περιγράψουν το μεγαλείο της φύσης, στην προκειμένη περίπτωση κάποιοι αριθμοί είναι ενδεικτικοί του φυσικού πλούτου της Σκιάθου. Η χλωρίδα της αριθμοί περίπου 700 είδη, νούμερο τεράστιο για ένα τόσο μικρό νησί. Τα 2/3 του νησιού καλύπτονται από Αισθητικό Δάσος, ένα από τα 19 της Ελλάδας. Η Σκιάθος έχει δύο περιοχές που έχουν χαρακτηριστεί Τοπία Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους, δύο υγρότοπους και δύο καταφύγια άγριας ζωής και ενώ οι Κουκουναριές με τη λίμνη Στροφυλιάς πίσω τους, αποτελούν περιοχή, η οποία ανήκει στο οικολογικό δίκτυο Natura 2000 και καλύπτει έκταση πάνω από 888 στρέμματα.

Ένα τέτοιο μαγικό φυσικό περιβάλλον προσφέρεται για πλήθος εναλλακτικών δραστηριοτήτων από γιόγκα και διαλογισμό μέχρι μαθήματα μελισσοκομίας και ιππασία. Το γεγονός ότι οι υψομετρικές διαφορές δεν είναι μεγάλες (το μεγαλύτερο υψόμετρο είναι 433 μέτρα), καθιστά το νησί ιδανικό για εξερεύνηση με ποδήλατο. Η Σκιάθος έχει αποκτήσει σήμα πιστοποίησης Ποδηλατικού Προορισμού από το δίκτυο “Bike Friendly”. 

Η άνθηση του περιπατητικού τουρισμού παγκοσμίως βρίσκει πρόσφορο έδαφος και στη Σκιάθο. Το νησί διαθέτει ένα φροντισμένο, συντηρημένο και σηματοδοτημένο δίκτυο μονοπατιών και χωματόδρομων. Έχουν χαρτογραφηθεί 25 πεζοπορικές διαδρομές, διάφορων βαθμών δυσκολίας με συνολικό μήκος 197 χλμ. Είναι ο καλύτερος τρόπος να ανακαλύψετε την «μυστική» και «εσωστρεφή» Σκιάθο. Τα μονοπάτια περνούν από ρεματιές, πηγές, τρεχούμενα νερά, παλιά αλώνια, μύλους, τοποθεσίες που αναφέρονται από τον Παπαδιαμάντη, αλλά και τα πιο σημαντικά θρησκευτικά μνημεία, όπως της Μονή Παναγίας Εικονίστριας (Κουνίστρας), που είναι η πολιούχος της Σκιάθου και το τελευταίο «ενεργό» μοναστήρι του νησιού, την Ευαγγελίστρια με τον φρουριακό χαρακτήρα. Αν θέλετε να βιώσετε μια από τις πιο μυστηριακές εμπειρίες στη Σκιάθο, ελάτε στη Μονή Ευαγγελίστριας παραμονή Δεκαπεντάγουστου για να παρακολουθήσετε την περιφορά του επιταφίου της Θεοτόκου, ένα έθιμο που απαντάται σε ελάχιστα μέρη της Ελλάδας. Η περιφορά ακολουθεί μια πολύ όμορφη, ανηφορική διαδρομή ως το εκκλησάκι της Ζωοδόχου Πηγής, κατά την οποία οι πιστοί ψάλλουν, επιβεβαιώνοντας τον χαρακτηρισμό της γιορτής ως «Πάσχα του Καλοκαιριού».

Ένωση Ξενοδόχων Σκιάθου
Ενοικιαζόμενα Δωμάτια στη Σκιάθο

Περίπου 18 χλμ από τη Λάρισα, μια ευθεία δρόμος, στο βόρειο άκρο του Θεσσαλικού κάμπου, το «μονότονο», επίπεδο τοπίο αρχίζει να αλλάζει. Εκεί που οι καμπύλες της «άκαρπης» Μελούνας και η απρόσκοπτη θέα σε Όλυμπο και Κίσσαβο, κινούν το ενδιαφέρον στο βλέμμα του ταξιδιώτη, δίπλα στον παραπόταμο του Πηνειού, Ξηριά (ή «Τιταρήσιο») με την πολύτοξη γέφυρα, βρίσκεται ο Τύρναβος, η πέμπτη μεγαλύτερη πόλη της Θεσσαλίας. 

Image

Πολλά από τα τοπικά προϊόντα, αχλάδια, ροδάκινα, ακόμα και η φέτα, είναι γνωστά για την ποιότητα τους, όμως, κακά τα ψέματα, ο Τύρναβος είναι ταυτισμένος με την αμπελοκαλλιέργεια και τα μεθυστικά παράγωγά της. «Όλα αμπέλια!» είναι μια ευχή που συνηθίζεται ακόμα όταν τσουγκρίζουν τα ποτήρια, που θα πει «να ‘μαστε καλά να βάλουμε όλα τα χωράφια αμπέλια!» Και τείνουν να το πετύχουν! Σε μια σχετικά μικρή γεωγραφικά περιοχή, τα αμπέλια καταλαμβάνουν 25.000 στρέμματα, περίπου το 50% του συνολικού αμπελώνα της Θεσσαλίας. Αν και καλλιεργούνται διάφορες ποικιλίες, ο απόλυτος πρωταγωνιστής είναι το Μοσχάτο Τυρνάβου, όπως κατοχυρώθηκε να λέγεται από το 2013 η ποικιλία Μοσχάτο Αμβούργου. 

Πυρήνας της οινικής παραγωγής είναι ο Οινοποιητικός Συνεταιρισμός Τυρνάβου, που αριθμεί περί τα 500 μέλη, όμως συνεχώς προστίθενται νέα, σύγχρονα, επισκέψιμα οινοποιεία, ενώ τα τελευταία χρόνια φαίνεται να αλλάζει και ο προσανατολισμός από «απλά» κρασιά για το οικογενειακό τραπέζι σε πιο «ψαγμένες» προτάσεις.

Image

Τσίπουρο, με ή άνευ;

Ακόμα πιο διάσημο από τα τυρναβίτικα κρασιά είναι το τυρναβίτικο τσίπουρο με γλυκάνισο ή χωρίς. Από τα μέσα του φθινοπώρου, όταν παίρνουν μπρος τα εκατοντάδες καζάνια και ξεκινά το βράσιμο, και για τους επόμενους δύο μήνες, περίπου, οι μεθυστικές ευωδίες του μοσχάτου πλημυρίζουν την πόλη. Μικρές γιορτές στήνονται στα καζάνια των ιδιωτών αμβυκούχων (των αποκαλούμενων και «διήμερων» λόγω της ειδικής άδειας απόσταξης που λαμβάνουν) με το κέφι να ανεβαίνει μετά από μια μικρή περιφορά από καζάνι σε καζάνι. Οι εκατοντάδες τόνοι τσίπουρου που παράγονται από τους «μικρούς» ιδιώτες και τα «μεγάλα» αποσταγματοποιεία (700 τόνοι παράγονται μόνο από τον Συνεταιρισμό), διοχετεύονται στην Ελλάδα και το εξωτερικό. 

Η Προστατευόμενη Γεωγραφική Ένδειξη (ΠΓΕ) ΤΣΙΠΟΥΡΟ ΤΥΡΝΑΒΟΥ έχει αναγνωριστεί με Ευρωπαϊκό Κανονισμό από το 1989, και μάλιστα είναι η μοναδική ελληνική πόλη -δήμος  που έχει τέτοια αναγνώριση σε ευρωπαϊκό επίπεδο, καθώς οι άλλες γεωγραφικές ενδείξεις που αναγνώρισε η χώρα μας αφορούν σε ολόκληρα διαμερίσματα της Ελλάδας.  Ο Τύρναβος έχει επίσης αναγνωρισμένη την γεωγραφική ένδειξη ΟΥΖΟ Τυρνάβου. Λίγοι γνωρίζουν ότι το Ούζο, το απόσταγμα που κάποτε ήταν γνωστό ως «ματαβρασμένο ρακί», «βαφτίστηκε» στον Τύρναβο τον 19^ο αιώνα κατά τα τελευταία χρόνια της Τουρκοκρατίας στη Θεσσαλία. Πολλά περισσότερα για τα τυρναβίτικα αποστάγματα μπορείτε να μάθετε στο Μουσείο Αμπέλου – Οίνου – Οίκου Ανθρώπου (Τηλ. 2492350100), στο Αρχοντικό Καράσσου, ένα από τα ομορφότερα κτήρια της πόλης.

Image

Ο «παλαιός» πλούτος

Εκτός από τα αμπέλια, πλούτο χάριζαν κάποτε στον Τύρναβο και τα περίφημα υφάσματα του.  Οι Τυρναβίτες έμαθαν ήδη από τον 18ο αιώνα την τέχνη της βαφής και επεξεργασίας των νημάτων. Με τη μεγάλη παραγωγή τους σε κουκούλια έβγαζαν πρώτης τάξεως μετάξι και σιγά σιγά ανέπτυξαν το εμπόριο τους και μεγαλούργησαν. Τα μεταξωτά νήματα της πόλης εξάγονταν ακόμα και στο εξωτερικό, ενώ τα αριστουργηματικά, πρωτότυπα «σταμπωτά» του Τυρνάβου (τυπωτά μεταξωτά) ήταν περιζήτητα σε κάθε αρχοντόσπιτο της Θεσσαλίας, κι όχι μόνο. Η τέχνη των «σταμπωτών», δυστυχώς, εγκαταλείφθηκε γύρω στη δεκαετία του ‘60.  Σήμερα σώζονται ελάχιστα, κυρίως ως οικογενειακά κειμήλια. 

Σε αρχιτεκτονικό επίπεδο, τα ίχνη αυτού του «παλιού» πλούτου δεν είναι ευδιάκριτα. Λίγα είναι τα αρχοντικά που σώζονται και ανάμεσα τους ξεχωρίζει το αρχοντικό του Γεωργίου Καλακαλλά, του αείμνηστου Τυρναβίτη γλύπτη και καθηγητή της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών, δίπλα στον ναό της Αγίας Παρασκευής, με τις περίτεχνες ξυλοδεσιές του, τα σαχνισιά και το έντονο χρώμα της ώχρας, το οποίο, χρήζει άμεσης συντήρησης. Άλλα αξιοθέατα της πόλης είναι ο ναός της Παναγίας Φανερωμένης (17^ος αιώνας), το πολύτοξο γεφύρι του Ξηριά (19^ος αιώνας) και ακριβώς δίπλα το παλιό οθωμανικό χαμάμ (15ος αιώνας).

Image

Μπουρανί και Καρναβάλι

Το πιο σημαντικό «αξιοθέατο» της πόλης είναι βέβαια το Μπουρανί, το περίφημο αποκριάτικο έθιμο, ένα τολμηρό δρώμενο διονυσιακών καταβολών, ακατάλληλο για σεμνότυφους που διοργανώνεται το πρωί τη Καθαράς Δευτέρας στο λοφάκι του Προφήτη Ηλία, πριν «κατηφορίσει» κατά το μεσημεράκι στις πλατείες της πόλης. Το προηγούμενο βράδυ, διοργανώνεται το Τυρναβίτικο Καρναβάλι, ένα από τα 4-5 μεγαλύτερα της Ελλάδας. 

Μπορεί να μοιάζει με «σχήμα οξύμωρο», αλλά δίπλα στον χώρο όπου διοργανώνεται το «ακόλαστο» Μπουρανί, βρίσκεται το σημαντικότερο θρησκευτικό μνημείο της περιοχής, η Μονή Προφήτη Ηλία (πιθανότατα του 17^ου αιώνα). Στην ίδια περιοχή βρίσκεται και το Δασάκι του Αϊ -Λιά, ένας από τους αγαπημένους χώρους αναψυχής και άθλησης των ντόπιων. 

Λίγο ψηλότερα και ανατολικότερα, βρίσκεται το Λουσφάκι («μικρός λόφος»), μια προέκταση της Μελούνας, όπου θα δείτε διάσπαρτες, εγκαταλειμμένες «Καζάρμες», δηλαδή στρατιωτικά φυλάκια που επόπτευαν τα σύνορα Ελλάδας – Οθωμανικής Αυτοκρατορίας μεταξύ 1881 και 1912 πάνω στη «Γραμμή της Μελούνας» (γνωστή και ως «Γραμμή Βερολινού» από την ομώνυμη Συνθήκη του 1878). «Κάτω» από τις νοτιότερες Καζάρμες, βρίσκεται η «Τρυπημένη», μια εντυπωσιακή φυσική αψίδα. Δυτικότερα βρίσκεται το Δαμάσι (που επλήγη βαριά από το σεισμό του 2021), ένα από τα μεγαλύτερα χωριά του Δήμου, πάνω από το οποίο βρίσκεται ένα κάστρο που εντυπωσιάζει με την έκταση που καταλαμβάνει. Λίγα πράγματα είναι γνωστά για το κάστρο αυτό, το οποίο πιθανότατα κτίστηκε κατά τους βυζαντινούς χρόνους.

Image

Οι λίμνες του Τυρνάβου

Λίγα χιλιόμετρα βόρεια της πόλης βρίσκονται οι δύο μικρές λίμνες της περιοχής. Η Βρύση αποτελεί έναν από τους πιο δημοφιλείς τόπους αναψυχής, ενώ το Μάτι Τυρνάβου (ή «Μάτι Αργυροπουλίου»), παρά το μικρό μέγεθος αποτελεί σημαντικό βιότοπο, όπου κάποτε αλιεύονταν μεγάλες ποσότητες καραβίδας. Το Αργυροπούλι είναι ένας ακόμα σημαντικό οικισμός που φημίζεται για την όμορφη πλατεία του, την εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής και τις ταβέρνες του.

Φεύγοντας από το Αργυροπούλι και αφού περάσετε τα Δελέρια θα φτάσετε στη Ροδιά, μια ακόμα «must» στάση για τους κρεατοφαγάδες. Λίγα χιλιόμετρα ανατολικά της Ροδιάς, ο Πηνειός περνάει από κάποιες στενωπούς, σχηματίζοντας όμορφους μαιάνδρους και εντυπωσιακά τοπία. 

Τελευταία στάση στην περιήγηση είναι ο Αμπελώνας, ο δεύτερος μεγαλύτερος οικισμός του Δήμου Τυρνάβου. Στην όμορφη κωμόπολη ξεχωρίζουν δύο πέτρινα κτίρια, ο επιβλητικός ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου και το παλιό Δημαρχείο. Ο Αμπελώνας χαρακτηρίζεται από μεγάλες ανοιχτές εκτάσεις, υπέροχες αλέες με δεντροστοιχίες και το πάρκο του Αγίου Γεωργίου όπου κάθε Σεπτέμβρη διοργανώνεται η Γιορτή Κρασιού με πολυήμερες πολιτιστικές εκδηλώσεις. 

Image

Τύρναβος και πολιτισμός

Παρά το γεγονός ότι ο Τύρναβος είναι μια σχεδόν αμιγώς αγροτική περιοχή γνωρίζει πλούσια πολιτιστική δράση. Στην περιοχή δραστηριοποιούνται δεκάδες σύλλογοι, πολιτιστικοί, μορφωτικοί, χορευτικοί, χορωδίες, θεατρικές ομάδες και μουσικά σχήματα.

Σημαντικό ρόλο παίζουν οι Βλάχοι της περιοχής με τους συλλόγους και τα έθιμά τους. Μεγάλο μέρος του πληθυσμού του Τυρνάβου έλκει την καταγωγή του από τα βλαχοχώρια της Βασιλίτσας Γρεβενών (Σαμαρίνα, Σμίξη, Αβδέλλα) ενώ πολλοί από τους Αργυροπουλίτες είναι Αρβανιτόβλαχοι (ή «Αρβαντόβλαχοι») με απώτερη καταγωγή από τις περιοχές της Κόνιτσας, του Πωγωνίου και του Γράμμου. Η αρμονική συνύπαρξη τους με τους «γηγενείς» Τυρναβίτες, εμπλουτίζει και «χρωματίζει» το πολιτισμικό φορτίο μιας, ούτως ή άλλως, ιστορικής περιοχής.

Μέχρι να τεθούν σε λειτουργία τα σύγχρονα τούνελ της Εθνικής Οδού Αθηνών – Θεσσαλονίκης η κοιλάδα των Τεμπών ένωνε ή χώριζε, ανάλογα με την οπτική γωνία του καθενός, Νότια και Βόρεια Ελλάδα. Προκαλούσε και ανάμικτα συναισθήματα. Από τη μια πλευρά, θαυμασμό για το υπέροχο τοπίο, από την άλλη, εκνευρισμό για τα συχνές καθυστερήσεις λόγω αυξημένης κίνησης. Με τις νέες σήραγγες, τα πράγματα έχουν απλοποιηθεί. Όποιος περνάει από τη Κοιλάδα των Τεμπών, το κάνει κατ’ επιλογή, για να απολαύσει αυτό το μαγικό τοπίο που σχηματίζει ο Πηνειός περνώντας ανάμεσα σε Όλυμπο και Κίσσαβο. Η κίνηση έχει λιγοστέψει. Τα περισσότερα μαγαζιά, καφέ και εστιατόρια, γύρω από τα παλιά διόδια, έχουν ερημώσει. Οι περισσότεροι μικροπωλητές γύρω από την εκκλησία της Αγίας Παρασκευής έχουν αναζητήσει αλλού στέκια. Ίσως να είναι και για καλό. Τα πλήθη που συγκεντρώνονταν κάποτε και η οχλοβοή που τα συνόδευε, μάλλον αποτρεπτικά λειτουργούσαν για κάποιον που ήθελε να απολαύσει το μαγευτικό τοπίο.

Image

Το πιο πολυσύχναστο κομμάτι της κοιλάδας, εκεί που σταματούν πολλοί για να την γνωρίσουν «εκ του σύνεγγυς», αλλά και για έναν καφέ ή γρήγορο «σνακ» είναι το σημείο της κρεμαστής πεζογέφυρας, η οποία, δυστυχώς, καταστράφηκε από το αδυσώπητο πέρασμα του Daniel. To εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής σκαλισμένο στο βράχο από τους σιδηροδρομικούς τον περασμένο αιώνα και το αγίασμα βαθιά σε παρακείμενη σπηλιά, παραμένουν στη θέση τους, όπως παραμένουν στη θέση και διάφορα αρχαιολογικά ίχνη.

Στην πλευρά του Κισσάβου

Χωρίς αμφιβολία το πιο «διάσημο» χωριό του σημερινού δήμου Τεμπών είναι τα Αμπελάκια, στις πλαγιές του Κισσάβου, πάνω από την είσοδο της κοιλάδας. Εξακολουθούν να αποπνέουν έναν αέρα αίγλης και αρχοντιάς από την εποχή (μέσα 18^ου αιώνα) που με τον Συνεταιρισμό τους, τα νήματα και κόκκινη βαφή από το φυτό Ριζάρι, είχαν κατακτήσει τις αγορές της Ευρώπης. Το κάστρο της Ωριάς, πάνω από το χωριό αποδεικνύει τη στρατηγική σημασία των Τεμπών! Επιστρέφοντας από τα Αμπελάκια στον κεντρικό δρόμο αξίζει μια στάση στο χωριό των Τεμπών και τον υπό αναστήλωση τεκέ των μπεκτασήδων δερβίσηδων, Χασάν Μπαμπά.

Image

Επόμενη στάση, η Ελάτεια. Το χωριό κρύβει ένα ανέλπιστο μυστικό, ένα πρότυπο λαογραφικό μουσείο, το Μουσείο Θεσσαλικής Ζωής, στην ουσία το αρχοντικό της οικογένειας Συρμακέζη, το οποίο οι σημερινοί ιδιοκτήτες έχουν μετατρέψει σε υποδειγματικό εκθεσιακό χώρο της αγροτικής και αστικής ζωής των τελευταίων 150 χρόνων, μέσα από τα προσωπικά αντικείμενα της οικογένειας. 

Ένα ακόμα προσεγμένο λαογραφικό μουσείο λειτουργεί και στο Συκούριο, φτιαγμένο κομμάτι-κομμάτι από τον ντόπιο ιστοριοδίφη Ιωάννη Πράπα. Θα το βρείτε στη θέση Μύλοι τοποθεσία με πολλά νερά και μύλους, οι οποίοι μάλιστα λειτουργούσαν και ως πηγή ηλεκτροδότησης του Συκουρίου, κάτι πρωτοποριακό για τα δεδομένα της εποχής. Σε μικρή απόσταση βρίσκεται και η «Μπάρα», μια μικρή τεχνητή λίμνη που αποτελεί αγαπημένο τόπο αναψυχής των κατοίκων

Το Συκούριο υπερηφανεύεται για το υπέροχο θέαμα που προσφέρουν την άνοιξη οι ανθισμένες αμυγδαλιές, αλλά βεβαίως και για τα ίδια τα αμύγδαλα. Συγκεντρώνει το συντριπτικά μεγαλύτερο κομμάτι της ελληνικής, αλλά και περίπου το 2% της παγκόσμιας παραγωγής και το γιορτάζει κάθε Σεπτέμβρη.

Image

Από το Συκούριο μετά από ορεινή, ασφάλτινη διαδρομή περίπου 12 χλμ. στις πλαγιές του Κισσάβου θα φτάσετε στο χωριό της Σπηλιάς, σε υψόμετρο περίπου 900 μέτρων. Αν είναι Σαββατοκύριακο, μην απορήσετε με το πλήθος των αυτοκινήτων, ανήκουν σε Λαρισαίους που έρχονται εδώ για να τιμήσουν τις ξακουστές ταβέρνες του χωριού. Από εδώ είναι πολύ εύκολη η πρόσβαση και στο Ορειβατικό Καταφύγιο Κισσάβου.

Στην πλευρά του Ολύμπου

Η άλλη πλευρά της κοιλάδας των Τεμπών, ανήκει στην επικράτεια του Ολύμπου και συγκεκριμένα στον μικρό «αδελφό» του, τον Κάτω Όλυμπο. Μια πρώτη απαραίτητη στάση πριν διασχίσετε την κοιλάδα με κατεύθυνση βόρεια θα κάνετε στου Γόννους για να επισκεφθείτε άλλο ένα εντυπωσιακό Λαογραφικό Μουσείο σε ένα πολυεπίπεδο παραδοσιακό αρχοντικό, αλλά και τη Δημοτική Πινακοθήκη. Από τους Γόννους, μετά από ανηφορική διαδρομή 23 χλμ. θα φτάσετε στο πανέμορφο ορεινό χωριό Καλλιπεύκη (παλιά ονομασία «Νεζερός») στα 1054 μέτρα υψόμετρο, όπου αξίζει να δοκιμάσετε τις ξακουστές πατάτες του. 

Έχοντας διασχίσει την κοιλάδα θα κατευθυνθείτε προς τη Ραψάνη. Γνωστοί και οι Ραψανιώτες για τα νήματα τους, την ίδια εποχή με τα Αμπελάκια, έψαξαν εναλλακτικές διεξόδους όταν το εμπόριο της κόκκινης βαφής άρχισε να παρακμάζει. Και τις βρήκαν στα αμπέλια τους. Οι Ραψανιώτες ανέκαθεν αγαπούσαν το κρασί, η παράδοση μάλιστα της αμπελοκαλλιέργειας έχει ενσωματωθεί στην τοπική αρχιτεκτονική, με κάθε σχεδόν σπίτι να διαθέτει υπόγειο με δικά του βαρέλια. Όλη τη τοπική παράδοση ξεδιπλώνεται στο Μουσείο Οίνου και Αμπέλου. 

Image

Τέσσερα περίπου χιλιόμετρα χωρίζουν τη Ραψάνη από ένα ακόμη «κρασοχώρι», τη γραφική Κρανιά κι άλλα τόσα περίπου από τον Πυργετό. Περνώντας από την ανατολική πλευρά της Εθνικής Οδού ένας χωμάτινος δρόμος θα σας φέρει στο παλιό Πετρογέφυρο, το οποίο παραμένει σχετικά άγνωστο στον πολύ κόσμο. Κάποτε ήταν φημισμένο χάρη στα πολλά του τόξα – από τα οποία σώζεται μόλις ένα- και με τα 40 μ. μήκος του ένωνε τον Πυργετό με το απέναντι χωριό του Ομολίου, στην άλλη όχθη του Πηνειού.

Το τέλος της διαδρομής ταυτίζεται με την κατάληξη του ίδιου του Πηνειού, ο οποίος σχηματίζει ένα μεγάλο Δέλτα ανάμεσα στο Στόμιο και τα Νέα Μεσάγγαλα, ένα εντυπωσιακό όσο και σημαντικό υγρότοπο. Η Κουλούρα – η οποία περιβάλλεται από απέραντες εκτάσεις με ηλιοτρόπια-, τα Μεσάγγαλα και το Καστρί-Λουτρό αποτελούν τις αγαπημένες παραλίες των Λαρισαίων βόρεια του Δέλτα.

Περιτριγυρισμένη από βουνά (Όλυμπος, Τίταρος, Αντιχάσια) και με την «άκαρπη» Μελούνα στα νότια να την διαχωρίζει από τον υπόλοιπο νομό Λάρισας, η περιοχή της Ελασσόνας διατηρεί μια σχετική «αυτονομία», γι’ αυτό και μέχρι πριν μερικά χρόνια διέθετε δικό της Επαρχείο. Μερικές φορές μια μικρή δόση «απομόνωσης» μπορεί να έχει θετικό αντίκτυπο και κάτι τέτοιο συνέβη εδώ με την διατήρηση των παραδοσιακών αγροτοκτηνοτροφικών πρακτικών αλλά και την «ταυτότητα» των ξακουστών τοπικών προϊόντων, με την Π.Ο.Π. φέτα της στην κορυφή της αναγνωρισιμότητας. 

Μια αρκετά διαδεδομένη εκδοχή για την προέλευση του ονόματος είναι αυτή που υποστηρίζει ότι προκύπτει από το γεγονός ότι κάποτε εδώ «έσωνε» («τελείωνε») η Ελλάδα. Έχει την γοητεία της, αλλά μάλλον απέχει από την πραγματικότητα, σύμφωνα με την οποία το όνομα αποτελεί παραφθορά της αρχαίας ονομασίας «Ολασσόνα».

Image

Βυζαντινά ίχνη

Η Ελασσόνα είναι μια σύγχρονη επαρχιακή πόλη με μακραίωνη ιστορία. Τα παλαιότερα ορατά ίχνη ανάγονται στους Βυζαντινούς χρόνους. Στον λόφο πάνω από την πόλη ξεχωρίζει η γυναικεία μονής της Παναγίας Ολυμπιώτισσας (13^ος αιώνας μ.Χ.) στη θέση αρχαίας ακρόπολης. Της ίδιας εποχής είναι και το «σήμα κατατεθέν» της πόλης, το πέτρινο γεφύρι της που στεφανώνει τον Ελασσονίτη ποταμό και κατασκευάστηκε το 1286. Σύμφωνα με τον θρύλο «χρειάστηκαν 3000 αβγά για να φτιαχτεί». Το ασπράδι των αυγών αποτελούσε πολύ σημαντικό συστατικό (μαζί με σβησμένο ασβέστη, νερό, χώμα, θραύσματα κεραμιδιού, ελαφρόπετρα, ξερά χόρτα και τρίχες ζώων) για το κουρασάνι, το συνδετικό κονίαμα των πετρογέφυρων. Γύρω από το γεφύρι απλώνεται το Βαρόσι, η παλιά γειτονιά. Άλλα σημαντικά αξιοθέατα είναι το Οθωμανικό Τέμενος στη δυτική πλευρά της πόλης, το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας (τηλ. 24930 22614) και το Μουσείο Εθνικής Αντίστασης και Δημοκρατικού Στρατού. Η σύγχρονη ζωή της πόλης περιστρέφεται γύρω από την όμορφη κεντρική πλατείας.

Περίπου 2-3 χλμ. νότια της Ελασσόνας στον δρόμο προς Λάρισα, θα συναντήσετε την «Ιστορική και Μαρτυρική Κοινότητα» της Τσαριτσάνης. «Βασιλική Πόλη» σημαίνει το όνομα της στα σλάβικα και για του λόγου το αληθές έχει τα στολίδια της: Το πέτρινο σχολείο, η παλιά Οικονόμειος Σχολή, που κτίστηκε το 1910 και αποτέλεσε πρωτοπόρο γυμνάσιο στον ελλαδικό χώρο στα μέσα του περασμένου αιώνα, το πυργόσπιτο του Μάμτζιου (1770) με τις πολεμίστρες και τι ζεματίστρες του, τον ναό της Παναγίας (1749), αλλά και ακόμη έναν, του Αγίου Νικολάου με τις σπάνιες αγιογραφίες του: μια από αυτές απεικονίζει το γενεαλογικό δέντρο του Ιησού και μια άλλη τον ζωδιακό κύκλο.

Image

Στα 4 σημεία του ορίζοντα

Γύρω από την Ελασσόνα απλώνονται πολύ ενδιαφέρουσες διαδρομές προς όλες της κατευθύνσεις. Στα νοτιοδυτικά της πόλης, σε απόσταση 30 χλμ. θα βρείτε τη Βερδικούσα, το «χωριό των πολυτέκνων» και λίγο ψηλότερα στα Αντιχάσια όρη, το πανέμορφο δάσος της Μαμαλής. H Βερδικούσα είναι ένα πανέμορφο χωριό, φημισμένο για την κτηνοτροφία του, για το «νιβατό» (τοπικό κρεμώδες τυρί), το γεγονός ότι πολλοί κάτοικοι του ακολουθούν το παλαιό ημερολόγια, αλλά και την ιδιαιτερότητα πως πάρα πολλές οικογένειες αριθμούν πάνω από 10 παιδιά!

Στα ανατολικά – βορειοανατολικά μια ωραία διαδρομή οδηγεί στα γραφικά χωριά Συκαμνιά και Καρυά και στο μικρό οροπέδιο που σχηματίζεται ανάμεσα στις νότιες πλαγιές του Ολύμπου και το Γκουνταμάνι. Απαραίτητη μια μικρή παράκαμψη που οδηγεί στην εντυπωσιακή Μονή Σπαρμού, βαθιά στο βουνό των θεών. Σε αυτή την πλευρά βρίσκεται και το «ιδιαίτερο» χιονοδρομικό κέντρο στις Βρυσοπούλες (ανήκει στις Ειδικές Δυνάμεις του Στρατού, αλλά είναι «ανοιχτό» και σε πολίτες) ενώ από τα Καλύβια ξεκινάει ο χωματόδρομος που οδηγεί στο Καταφύγιο Ανάγκης «Καλύβα Χρηστάκη», στα 2450 μέτρα υψόμετρο. Από εκεί, η κατάκτηση των ψηλότερων κορυφών του Ολύμπου είναι θέμα λίγων ωρών!

Image

Πέρασμα στη Δυτική Μακεδονία

Η Ελασσόνα αποτελεί σημαντικό «κόμβο» για όσους θέλουν να φτάσουν στην Δυτική Μακεδονία, ενώ παλιότερα πριν τη διάνοιξη των σηράγγων στα Τέμπη, αποτελούσε την εναλλακτική διαδρομή για Κατερίνη – Κεντρική Μακεδονία – Θεσσαλονίκη όταν η κοιλάδα ήταν «κλειστή».

Ανατολικά της πόλης ο δρόμος οδηγεί σε Δεσκάτη και Γρεβενά. Σε αυτή τη διαδρομή, αφού περάσετε τον ποταμό Βούλγαρη, στο Κεφαλόβρυσο, θα βρείτε νεροτριβές («δριστέλες») όπου όλη η Λάρισα (και τα Γρεβενά) πλένει με «οικολογικό» τρόπο, μάλλινα, χαλιά, φλοκάτες κλπ.. Λίγο πριν τα «σύνορα» με Γρεβενά, βρίσκεται το όμορφο κεφαλοχώρι της Κρανιάς.

Ο δρόμος που φεύγει βόρεια της πόλης, αφού διασχίσει μια όμορφη κοιλάδα, σε κάποιο σημείο «χωρίζεται» στα δύο. Το αριστερό (δυτικό) παρακλάδι οδηγεί στην Κοζάνη. Σε αυτή την διαδρομή θα βρείτε τον ιστορικό Σαραντάπορο. Εδώ, με το αρχηγείο να βρίσκεται στο Χάνι Χατζηγώγου, σημειώθηκε η πρώτη σημαντική νίκη του Ελληνικού Στρατού στους Α’ Βαλκανικούς Πολέμους (9-10 Οκτωβρίου 1912). Στο Μουσείο της Μάχης Σαρανταπόρου, λίγο πριν το χωριό, θα δείτε φωτογραφίες των γεγονότων, στολές και ένα ανάγλυφο χάρτη – σχεδιάγραμμα της μάχης. Λίγο έξω από τον Σαραντάπορο, στα 2 χλμ. νοτιότερα, ένας χωματόδρομος οδηγεί στο εγκαταλειμμένο μοναστήρι της Κοίμησης (1750) όπου θα δείτε κάποιες πολύ ιδιαίτερες τοιχογραφίες, σε κάποιες από τις οποίες απεικονίζονται, μεταξύ άλλων, ο Μεγαλέξανδρος, ο Δαρείος και ο Ναβουχοδονόσωρ. 

Image

Το άλλο παρακλάδι που καταλήγει στην Κατερίνη, θα σας οδηγήσει στα σπουδαία βλαχοχώρια Λιβάδι και Κοκκινοπηλός. Πριν φτάσετε όμως εκεί αξίζει να κάνετε δύο στάσεις, μια στη Δολίχη για τον βυζαντινό ναό της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος και μια στο Πύθιο, όπου θα αναζητήσετε τα σπηλαιώδη ασκηταριά του Τιμίου Σταυρού (ή Αγίων Ταξιαρχών) και τη Αναλήψεως του Κυρίου. Η Δολίχη και το Πύθιο, μαζί με την Άζωρο αποτελούσαν τον 5^ο π.Χ αιώνα τις σημαντικότερες πόλεις της Περραιβικής Τριπολίτιδας, σε μια περιοχή που κρατάει ακόμα πολλά κρυμμένα μυστικά.

Ο Κίσσαβος (αλλιώς «Όσσα») από μακριά συναρπάζει. Η κορυφή σχηματίζει μια σχεδόν τέλεια, φυσική πυραμίδα, με ένα «αιώνιο» συννεφάκι να την καπελώνει. Στα «αλπικά» υψόμετρα, μερικές εκατοντάδες μέτρα κάτω από την κορυφή του Προφήτη Ηλία (1978 μ.) είναι γυμνός, αλλά δεν «αγριεύει» το μάτι με τις ομαλές του κλίσεις. Σε σύγκριση με τον γειτονικό Όλυμπο (πάντα θα γίνεται αυτή η σύγκριση!), είναι πιο «φιλικός» και πιο κοντά στα ανθρώπινα μέτρα.

Από κοντά και σε χαμηλότερα υψόμετρα, είναι ακόμα πιο εντυπωσιακός. Τα πυκνά του δάση και η πλούσια χλωρίδα του, του έχουν προσδώσει τον χαρακτηρισμό «βοτανόκηπος». Οι συχνές ομίχλες που τον καλύπτουν και τα πολλά τρεχούμενα νερά, του προσδίδουν ένα παραμυθένιο χαρακτήρα και έχουν εξάψει την ανθρώπινη φαντασία από αρχαιοτάτων χρόνων. Ουκ ολίγοι είναι οι μύθοι που έχουν συνδεθεί μαζί του. Κατά καιρούς θεωρήθηκε η Γενέτειρα των Νυμφών, ο επιθανάτιος τόπος του ημίθεου Ηρακλή και πιθανός τόπος μετάβασης της θεάς Δήμητρας στον Κάτω Κόσμο. 

Το σκηνικό συμπληρώνει μια συστάδα γραφικά χωριά, η εκπληκτική θέα στο Αιγαίο Πέλαγος και η εγγύτητα με μερικές από τις πιο δημοφιλείς παραλίες της Λάρισας. Εδώ, το δίλημμα «βουνό ή θάλασσα» δεν τίθεται καν, ο επισκέπτης μπορεί να έχει και τα δύο! Θα βρει, επίσης, ένα μέρος με ήπια τουριστική ανάπτυξη, ιδανικό γι’ αυτούς που αναζητούν ήσυχες διακοπές και επαφή με τη φύση, καθώς ο Κίσσαβος προσφέρεται για πλήθος υπαίθριων δραστηριοτήτων (πεζοπορία, ποδηλασία, canyoning κλπ.)

Image

Η Αρχοντική Αγιά

Η περιήγηση στον Κίσσαβο, ξεκινάει από τους πρόποδες του, από την «πρωτεύουσα» του, την Αγιά («πρωτεύουσα», επίσης, των παραλίων και του Μαυροβουνίου). Η διαχρονικά πλούσια κωμόπολη οφείλει την ανάπτυξη της στην εύφορη γη που την περιβάλλει. Τον 17^ο και 18^ο αιώνα ήταν σπουδαίο κέντρο παραγωγής βαμβακιού και μεταξιού. Μάρτυρες αυτής της παλιάς ευημερίας είναι τα δεκάδες αρχοντικά της «Άνω Πόλης», αυτά των Αλεξούλη (Καλυψούς), Πετράκη, Αντωνίου, Ευστρατιάδη, Ευρούδη, Τζιτζιλιέρη, ο πύργος του Καλόγερου κ.α.. Τα περισσότερα από αυτά θα τα βρείτε στην οδό 25^ης Μαρτίου. Ο σύγχρονος πλούτος οφείλεται κυρίως στα κεράσια, τα αχλάδια και τα μήλα. Ειδικά τα μήλα τα «γιορτάζουν» με ειδικές εκδηλώσεις κάθε Σεπτέμβρη. Η καθημερινότητα κυλάει με αρκετά έντονους ρυθμούς γύρω από την κεντρική πλατεία και τον εμπορικό πεζόδρομο που ξεκινάει από αυτήν. Πολύ κοντά βρίσκεται ο ναός του πολιούχου Αγίου Αντωνίου. Πίσω από το ιερό του αξίζει να αναζητήσετε τις αλυσίδες-δέστρες, όπου λέγεται ότι έδεναν μέχρι τις αρχές του 20^ου αιώνα τους τρελούς και τους «δαιμονισμένους» για να «θεραπευτούν. Λίγο έξω από την Αγιά, στα ανατολικά βρίσκεται ένα σημαντικό θρησκευτικό μνημείο, η μονή Αγίου Παντελεήμονα, με καθολικό του 1292. 

Image

Στις Νότιες Πλαγιές

Πολύ κοντά, στα δυτικά, σχεδόν εφαπτόμενο με την Αγιά, βρίσκεται ένα από τα πιο διάσημα χωριά του Κισσάβου, το Μεταξοχώρι (παλιά σλαβική ονομασία «Ρέτσιανη», δηλαδή «Ποταμοχώρι»). Η σύγχρονη ονομασία του οφείλεται στην ανάπτυξη της σηροτροφίας κατά τον 17^ο-18^ο αιώνα, που «κληροδότησε» το χωριό με υπέροχα αρχοντικά και «κουκουλόσπιτα». Το Μεταξοχώρι δικαιολογεί απόλυτα τη φήμη του με την εξαιρετική αρχιτεκτονική του, τη μοναδική του ατμόσφαιρα και την υπέροχη πλατεία του δίπλα στον Άμυρο ποταμό. Τις τελευταίες δεκαετίες αποκαλείται συχνά το «χωριό των καλλιτεχνών», καθώς το έχουν επιλέξει ως μόνιμη κατοικία, πολλοί άνθρωποι της τέχνης.

Λίγο ψηλότερα, το γειτονικό Μεγαλόβρυσο (παλιά ονομασία «Νιβόλιανη») τείνει να αποκτήσει κι αυτό τον δικό του καλλιτεχνικό «αέρα», ειδικά από τη στιγμή που ο κορυφαίος Λαρισαίος δημιουργός, Θανάσης Παπακωνσταντίνου, αποφάσισε να στήσει εδώ το στούντιο ηχογραφήσεων «Αχός». Ούτως ή άλλως, το Μεγαλόβρυσο είναι ένα πανέμορφο χωριό με πολλά πέτρινα σπίτια, κτισμένα, όπως λένε από Ηπειρώτες μάστορες. Από εδώ θα μπορούσατε να συνεχίσετε προς τα ανατολικά, προς το πιο μεγάλο και «ζωντανό» χωριό του Κισσάβου, τη Μελιβοία, όμως πριν από αυτό αξίζει ένα «πισωγύρισμα» προς τα δυτικά, μέχρι το ψηλότερο χωριό του Κισσάβου, την Ανατολή (παλιά ονομασία «Σελίτσανη»), σε υψόμετρο 960 μέτρων. Αρκετοί Λαρισαίοι έχουν εδώ τα εξοχικά τους, σε ένα χωριό που ήταν ξακουστός παραθεριστικός οικισμός από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Αναζητήστε το πέτρινο γεφύρι του 1860, τον ναό του Αγ. Γεωργίου με τα φλογόσχημα παράθυρα και το αξιόλογο μουσείο. Λίγα χιλιόμετρα δυτικά του χωριού βρίσκεται το νέο μοναστήρι του Τιμίου Προδρόμου, πλάι στο ερειπωμένο του 1550, με μοναχές από όλες τις γωνιές του κόσμου, οι οποίες έχουν αναπτύξει σημαντική οικολογική-αγροτουριστική δράση. Ανάμεσα στο μοναστήρι και το χωριό ξεκινάει δύσβατος χωματόδρομος, ο οποίος από την άνοιξη και μετά (και μόνο με off road όχημα) οδηγεί σε εγκαταλελειμμένες εγκαταστάσεις-κεραίες του ΟΤΕ. Από εκεί η θέα κόβει την ανάσα και η πρόσβαση στην κορυφή του Κισσάβου με το «υπόγειο» εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία, είναι μια πολύ εύκολη υπόθεση, καιρού επιτρέποντος, πάντα!

Image

Μπαλκόνι στο Αιγαίο

Με πάνω από 1.200 μόνιμους κατοίκους, η Μελιβοία, θα μπορούσε να φέρει τον τίτλο της «πρωτεύουσας» του Κισσάβου, αν δεν υπήρχε η Αγιά. Κεφαλοχώρι με μεγάλη παράδοση στη σηροτροφία και την οινοπαραγωγή, φημίζεται επίσης για τα εξαιρετικά του κάστανα. Η θέα στον κάμπο της Αγιάς, το Μαυροβούνι και βέβαια το Αιγαίο είναι μοναδική. Μια κατηφόρα -με αρκετές στροφές, βέβαια -σας χωρίζει από τις δημοφιλείς παραλίες της Βελίκας, της Σωτηρίτσας και του Αγίοκαμπου. 

Η Μελιβοία αποτελεί, επίσης, την «πύλη εισόδου» στο Αισθητικό Δάσος Όσσας, το οποίο με έκταση που υπερβαίνει τα 20.000 στρέμματα, είναι το μεγαλύτερο του είδους του στην Ελλάδα και προστατευόμενη περιοχή, ενταγμένη στο δίκτυο «NATURA 2000». Πυκνά, μεικτά δάση με οξιές, βελανιδιές, καστανιές, έλατα προσφέρονται για περιήγηση με αυτοκίνητο, αλλά ακόμα καλύτερα με τα πόδια. Ειδικά το φθινόπωρο με τις χρωματικές εναλλαγές που προσφέρει η μεικτή βλάστηση μαγεύει τον επισκέπτη. Σε αυτή την πλευρά του βουνού, την ανατολική, κρύβεται και ένα από τα πιο εντυπωσιακά «μυστικά» του, ο εντυπωσιακός καταρράκτης της Καλυψούς. Βρίσκεται αρκετά κοντά στην Καρίτσα, ένα χωριό – μπαλκόνι στο Αιγαίο. Ακολουθώντας έναν αρκετά βατό χωματόδρομο που φεύγει νότια από το χωριό μετά από 5 χλμ. περίπου, θα συναντήσετε τις πινακίδες που σηματοδοτούν το σχετικά εύκολο και σύντομο (20-30 λεπτά) μονοπάτι για τον καταρράκτη, στις βάθρες του οποίου μπορείτε να απολαύσετε το μπάνιο σας. Μπάνιο μπορείτε να κάνετε και στις ιαματικές πηγές του Κόκκινου Νερού σε πολύ μικρή απόσταση από την Καρίτσα, ενώ πολύ κοντά στις πηγές θα βρείτε το πέτρινο γεφύρι της Παπαρίζαινας.

Image

Περνώντας στην «πίσω» πλευρά

Φεύγοντας από την Καρίτσα με κατεύθυνση βόρεια μπορείτε να φτάσετε στο Στόμιο και τις εκβολές του Πηνειού. Λίγο πριν το Στόμιο αξίζει μια στάση στη Μονή Αγίου Δημητρίου, γνωστή και ως Παναγία Κομνηνείου ή Οικονομείου. Η επίσημη και επιβλητική ονομασία του μοναστηριού, Κομνήνειος Ιερά Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου και Αγίου Δημητρίου, συνάδει με την βαρυσήμαντη ιστορία του και τις ρίζες του που χάνονται στα βάθη των βυζαντινών χρόνων.

Από την Καρίτσα μπορείτε να ξαναμπείτε στη «καρδιά» του βουνού, κινούμενοι ανατολικά. Ο δρόμος περνάει στην «πίσω» πλευρά και φτάνει μέχρι το Ορειβατικό Καταφύγιο Κισσάβου στα 1.604 μέτρα, απ’ όπου μετά από περίπου 2 ώρες σχετικά εύκολης πεζοπορίας, μπορείτε να φτάσετε στην κορυφή. Χαμηλότερα, στη Σπηλιά με τις περίφημες ταβέρνες θα ανταμειφθείτε για τον κόπο σας. Από τη Σπηλιά, ένας βατός χωματόδρομος μήκους περίπου 20 χλμ. οδηγεί στα ιστορικά Αμπελάκια. Υπάρχει, βέβαια και πιο «ασφαλής», αλλά μακρύτερη, ασφάλτινη διαδρομή που περνάει από Συκούριο – Ελάτεια -Ευαγγελισμό και Τέμπη. Τα αρχοντικά Αμπελάκια, το πιο διάσημο, ίσως, χωριό του Κισσάβου, αποτελούν τον ιδανικό «επίλογο», το τέλειο «κλείσιμο ενός κύκλου» σε μια πρώτη απόπειρα γνωριμίας με ένα μαγικό βουνό που κρύβει ακόμα πολλά, πολλά μυστικά!

Η Πορταριά είναι το χωριό που επιλέγουν οι περισσότεροι επισκέπτες του Πηλίου ως «ορμητήριο», καθώς εκτός από εξαιρετική υποδομή με ατμοσφαιρικούς ξενώνες, καλόγουστα καφέ και εξαιρετικά εστιατόρια διαθέτει και τουριστική «παράδοση». Ήδη από το 1905, λειτουργούσε στο χωριό το πολυτελέστατο ξενοδοχείο «Μέγα Θεοξένια», το οποίο δυστυχώς καταστράφηκε από τους Γερμανούς το 1944. Την εποχή της ακμής του αποτέλεσε σημαντικό πόλο έλξης για όλη την «καλή κοινωνία» της Ελλάδας και όχι μόνο. Τις τελευταίες δεκαετίες έγιναν προσπάθειες «αναβίωσης του», οι οποίες δυστυχώς έμειναν ημιτελείς.  Ένα βασιλικό διάταγμα του 1920 που χαρακτήριζε την Πορταριά – μαζί με την Κηφισιά και την Ύδρα- «τοποθεσία ιδιαίτερου φυσικού κάλλους», της χάρισε ακόμα περισσότερη αίγλη και επισκέπτες.

Image

Πλατεία Μελίνας Μερκούρη

Σήμερα ο κεντρικός της δρόμος κατακλύζεται από τουριστικά μαγαζιά κάθε είδους, αλλά η πιο όμορφη «γωνιά» της, είναι η κεντρική πλατεία, που φέρει το όνομα της αείμνηστης Μελίνας Μερκούρη. Σε μικρή απόσταση από τον οικισμό θα βρείτε εξαιρετικές αγροτουριστικές φάρμες που προσφέρουν άριστα τοπικά προϊόντα και δραστηριότητες στη φύση. Σε απόσταση περίπου 15 χλμ βρίσκεται το Χιονοδρομικό Κέντρο Πηλίου, σημαντικός πόλος έλξης της περιοχής.

Image

Επιστρέφοντας στο χωριό αξίζει επίσης να επισκεφθείτε την Παναγία Πορταρέα, το εκκλησάκι που αποτελούσε τμήμα παλαιού μοναστηριού, το οποίο έδωσε το όνομα στον οικισμό που αναπτύχθηκε γύρω του στα χρόνια της τουρκοκρατίας. Στον ναό που κτίστηκε το 1273 θα δείτε όμορφες εξωτερικές τοιχογραφίες. Αξίζει, επίσης να επισκεφθείτε το Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Πορταριάς που στεγάζεται στο Αρχοντικό Ζούλια, ενώ από το πλάτωμα δίπλα στο «Ξενία» θα απολαύσετε εντυπωσιακή πανοραμική θέα του Βόλου και του Παγασητικού Κόλπου.

Είναι το μεγαλύτερο χωριό του Πηλίου, με 2000 μόνιμους κατοίκους. Είναι επίσης ένα από τα πλουσιότερα και πλέον ιστορικά. Από μακριά οι τέσσερις γειτονιές της -Αγία Παρασκευή (ή «Περαχώρα»), Αγία Κυριακή, Άγιος Γεώργιος και Σωτήρα- χωρίζονται διακριτά μεταξύ τους, θυμίζοντας τέσσερα διαφορετικά χωριά που απλά… έτυχε να βρίσκονται πολύ κοντά.

Ο αρχικός πυρήνας του χωριού πρέπει να σχηματίστηκε γύρω στον 12^ο αιώνα, κοντά στη μονή Μεταμόρφωσης του Σωτήρα, που δεν υπάρχει πια, κάπου στη σημερινή συνοικία Σωτήρα. Για πολλά χρόνια είχε διπλή ονομασία, «Σωτήρα-Ζαγορά», όμως γρήγορα έμεινε μόνο το δεύτερο συνθετικό, πού προέρχεται από σλαβική λέξη που σημαίνει «τόπο πίσω από το βουνό»

Το κεφαλοχώρι, αποτελούσε ανέκαθεν πόλο έλξης για κυνηγημένους Έλληνες από περιοχές όπου ο τουρκικός ζυγός ήταν πιο δυσβάσταχτος, ειδικά από τον 17^ο - 18^ο αιώνα και μετά, όταν η Ζαγορά γνώρισε οικονομική άνθηση, λόγω παραγωγής και εμπορίας μεταξιού και σκουτιών (μάλλινα υφάσματα). Οι περισσότεροι από αυτούς προέρχονταν από την Ήπειρο και τη Μακεδονία και έφεραν μαζί τους αυτή την ιδιαίτερη βορειοελλαδίτικη αρχιτεκτονική, που σήμερα χαρακτηρίζει τα περισσότερα χωριά του Πηλίου.

Image

Τα ζαγοριανά καράβια και οι Αιγυπτιώτες

Για να ξεπεράσουν τα εμπόδια που τους έβαζε το βουνό όσον αφορά την διακίνηση των εμπορευμάτων, έστρεψαν το βλέμμα προς τη θάλασσα, ναυπήγησαν τα πολυτραγουδισμένα ζαγοριανά καράβια και μέσω Χορευτού επέκτειναν τον κύκλο εργασιών τους στην Κεντρική και Ανατολική Μεσόγειο, ενώ εκεί που πραγματικά μεγαλούργησαν ήταν τον 19^ο αιώνα στην Αίγυπτο. Όσοι πρόκοψαν στο εξωτερικό δεν ξέχασαν το χωριό τους και το ευεργέτησαν με διάφορα κληροδοτήματα.

Image

Άλλοι έχτισαν πανέμορφες εκκλησιές, άλλοι περήφανα αρχοντικά, άλλος ένα καλντερίμι κι άλλος ένα δρόμο, και πολλοί μαζί συνέδραμαν για να στηθούν τα δύο «καμάρια» του χωριού. Το Ελληνομουσείο (αρχές 18^ου αιώνα), το πρώτο σημαντικό σχολείο σε ολόκληρο το Πήλιο, όπου φοίτησε μεταξύ άλλων ο Ρήγας Φεραίος. Το 1762 ιδρύθηκε η περίφημη Βιβλιοθήκη της Ζαγοράς, κυρίως χάρη στην προσπάθεια και τη συνεισφορά του Ζαγοριανού Οικουμενικού Πατριάρχη Καλλίνικου του Γ’ και του έμπορου Ιωάννη Πρίγκου, που είχε ξενιτευτεί από 16 ετών, αλλά διέπρεψε επιχειρηματικά στο Άμστερνταμ, αφού προηγουμένως είχε κάνει τη διαδρομή Αλεξάνδρεια-Βενετία-Σμύρνη.

Image

Μήλα από χρυσάφι

Από τις αρχές του 20^ου αιώνα στράφηκαν στη γεωργία και ειδικά στον κόκκινο «χρυσό» τους τα περίφημα μήλα της Ζαγοράς. Προχώρησαν μάλιστα στην ίδρυση Αγροτικού Συνεταιρισμού ήδη από το 1916 για να προωθήσουν καλύτερα τα πεντανόστιμα φιρίκια (τα οποία στην πορεία παραμελήθηκαν) και τα starking delicious – σήμερα γνωστά ως «Ζαγορίν».

Το γεγονός ότι η Ζαγορά δεν συναρτά την οικονομική της ευημερία με τον τουρισμό, ίσως εξηγεί το ότι δεν συγκαταλέγεται στους κορυφαίους προορισμούς του Πηλίου, αν και διαθέτει πολύ αξιόλογη υποδομή. Τα τελευταία χρόνια, πάντως, και με τη συνδρομή της πανέμορφης παραλίας του Χορευτού (η μεγαλύτερη του Πηλίου), μπαίνει όλο και πιο δυναμικά στον τουριστικό χάρτη!

Στο βόρειο άκρο της Π.Ε. Καρδίτσας, το Μουζάκι αποτελεί το εμπορικό και διοικητικό κέντρο της περιοχής αλλά και έναν κόμβο από και προς την Αργιθέα, τη Λίμνη Πλαστήρα και την Πύλη Τρικάλων. Η σχετικά «νέα» και ζωντανή κωμόπολη,  παρά τα πλήγματα που δέχτηκε τα τελευταία χρόνια από καταστροφικές κακοκαιρίες, απλώνεται περήφανα στα «πόδια» του όρους Ίταμος στην ανατολική απόληξη των Αγράφων δίπλα στον ποταμό Παμισό, έναν από τους βασικούς παραπόταμους του Πηνείου. Από μια εντυπωσιακή σχισμή των απότομων βράχων «κρυφοκοιτάει» τα περάσματα της Νότιας Πίνδου και αποτελεί εισαγωγή στον θαυμαστό ορεινό της κόσμο.

Image

Πληθώρα επιλογών

Γύρω από το Μουζάκι απλώνεται σχεδόν ακτινωτά πλήθος διαδρομών που κρύβουν πολλά μυστικά για τον επισκέπτη. Με κατεύθυνση προς την Αργιθέα, στα δυτικά, μόλις 3 χλμ. από την κωμόπολη βρίσκεται η «Παλαιοκαμάρα» Πορτής, ένα πέτρινο γεφύρι του του 16^ου αιώνα, έργο του μητροπολίτη Λάρισας Αγίου Βησσαρίωνος από το οποίο σώζεται μία καμάρα. Ανηφορίζοντας προς το χωριό βρίσκουμε πίστα απογείωσης των αιωροπτεριστών και αναρριχητικό πεδίο. Η Πορτή, πέρα από την ηλιόλουστη πανοραμική της θέση, έχει να επιδείξει την Κοίμηση της Θεοτόκου του 1592, τα υπολείμματα αρχαίων τειχών στη θέση Παλαιόκαστρο και για τους λάτρεις της σπηλαιολογίας πολυάριθμες σπηλιές στη θέση «Σκάλα». Πλησιάζοντας όλο και περισσότερο την «επικράτεια» της Αργιθέας βρίσκουμε τη Οξυά, ένα χωριό με διάσπαρτους μαχαλάδες που αντικρύζει τα κορφοβούνια της Καράβας και χωρίζεται στα δύο από τον Παμισό. Σε έναν από τους οικισμούς της, τη Μεσορράχη, βρίσκουμε τη Μονή Αγίας Τριάδας Οξυάς με τις καπνισμένες τοιχογραφίες του 1682.

Με κατεύθυνση προς τη λίμνη Πλαστήρα, η οποία απέχει περίπου 30 χλμ. από το Μουζάκι, αξίζει μια στάση στο Ανθοχώρι. Σύντομη πεζοπορία 20 λεπτών από τον πέτρινο νερόμυλο οδηγεί σε μικρό, μα εντυπωσιακό καταρράκτη, ενώ πολύ όμορφη είναι και η Καμάρα Ανθοχωρίου ένα μικρό πέτρινο γεφύρι σε υπέροχη τοποθεσία όπου μπορούμε να φτάσουμε μετά από 5 χλμ. χωμάτινης διαδρομής.

Image

Με κατεύθυνση ανατολική

Λίγα χιλιόμετρα ανατολικά του Μουζακίου βρίσκεται ο Ελληνόπυργος. Ο παραδοσιακός οικισμός πήρε το όνομα του από ερείπια πύργου (4^ος π.Χ αιώνας) που εντοπίζονται στη βόρεια πλευρά του χωριού. Εύκολα προσβάσιμος προσφέρει θέα 360 μοιρών. Το βλέμμα φτάνει από το Μουζάκι και την Πύλη Τρικάλων ως το Φανάρι και ακόμα παραπέρα, μέχρι το Δομοκό. Μπορεί να φέρει την ονομασία «κάστρο», όμως στην πραγματικότητα χρησίμευε ως φρυκτωρία έχοντας οπτική επαφή με τους (πιο δυσπρόσιτους) πύργους στο Ελληνόκαστρο και τον Πύργο Ιθώμης. 

Μέσα στην πλούσια βλάστηση 1 χλμ. από τον Πύργο Ιθώμης, ο Ναός των Δώδεκα Αποστόλων σηματοδοτεί την είσοδο του φαραγγιού του Μέγα, που σχηματίζεται από το ύψωμα της εδώ «ακρόπολης» με το βράχο που ονομάζεται «Στεφάνι της Παναγιάς» όπου βρίσκεται και η σπηλιά με τη θαυματουργή εικόνα.

Image

Στη γενέτειρα του Καραϊσκάκη

Επιστρέφοντας στον κάμπο αξίζει να κάνουμε μια στάση στο Μαυρομμάτι. Στη γενέτειρα του Γεώργιου Καραϊσκάκη μας υποδέχεται ο έφιππος ανδριάντας του αθυρόστομου στρατηγού της Επανάστασης. Ο νόθος γιός της καλογριάς «Κυρα-Ζωής» γεννήθηκε το 1782 σε μια (επισκέψιμη) σπηλιά, βορείως του χωριού από την οποία 2 χλμ. αργότερα προσεγγίζεται και η Μονή Αγίου Γεωργίου. Στην πλατεία του χωριού, μια επίσκεψη στο σπίτι όπου μεγάλωσε μέχρι τα 17 του χρόνια ο Καραισκάκης μπορεί να συνδυαστεί με το παρακείμενο, υπέροχο Μουσείο Λαϊκής Τέχνης, έργο ζωής της κυρίας Μελπομένης Τζιουβάρα.

Image

Στο ανατολικό άκρο του Δήμου μας περιμένουν δύο από τα ομορφότερα χωριά της Καρδίτσας. Τα γειτονικά Φανάρι και Κανάλια μοιράζονται στη στρατηγική θέση που εποπτεύει τα περάσματα από την Ήπειρο προς τη Θεσσαλία. Το Κάστρο Φαναρίου, άλλωστε, αποτέλεσε ένα από τα σημαντικότερα βυζαντινά οχυρά της εποχής του. Τα Κανάλια, με τη «μετέωρη» πλατεία με τις ωραίες ταβέρνες, τα σοκάκια με τις «πινελιές» ηπειρώτικης αρχιτεκτονικής και η θέα στο Κάστρο Φαναρίου, τον Όλυμπο και τον απέραντο κάμπο αποτελούν τον ιδανικό «επίλογο».