Γιατί το Πήλιο είναι το βουνό των Κενταύρων;

Οι Κένταυροι και το Πήλιο στη μυθολογία

Σύμφωνα με τη μυθολογία, στα πολύ παλιά τα χρόνια, οι Κένταυροι κατοικούσαν στις δασωμένες πλαγιές του Πηλίου​. Οι Κένταυροι περιγράφονται ως παράξενα πλάσματα: από τη μέση και πάνω είχαν ανθρώπινη μορφή, ενώ από τη μέση και κάτω ήταν άλογα​. Ο πιο διαδεδομένος μύθος για την προέλευσή τους αναφέρει ότι γενάρχης των Κενταύρων ήταν ο Ιξίονας, ένας ασεβής βασιλιάς της Θεσσαλίας. Ο Δίας, για να τον τιμωρήσει, τον ξεγέλασε δημιουργώντας μία Νεφέλη (σύννεφο-θεότητας) με τη μορφή της Ήρας. Από την ανίερη ένωση του Ιξίωνα με τη Νεφέλη γεννήθηκε ένα τέρας, ο Κένταυρος, ο οποίος ζευγάρωσε με φοράδες της Μαγνησίας και έτσι γεννήθηκε ο λαός των Ιπποκενταύρων που έζησε στο Πήλιο​.

Οι περισσότεροι Κένταυροι στη μυθολογία είχαν άγριο και αχαλίνωτο χαρακτήρα, συμβολίζοντας τις ανεξέλεγκτες δυνάμεις της φύσης. Χαρακτηριστική είναι η Κενταυρομαχία, η σύγκρουση δηλαδή ανάμεσα στους Κενταύρους και τους Λαπίθες (Μυθικός θεσσαλικός λαός, που καταγόταν από τον ποτάμιο θεό Πηνειό): Την ημέρα του γάμου του βασιλιά των Λαπιθών Πειρίθοου με την Ιπποδάμεια στο Πήλιο, οι Κένταυροι καλεσμένοι μέθυσαν και ένας από αυτούς, ο Ευρυτίων, προσπάθησε να αρπάξει τη νύφη. Αυτό προκάλεσε τη μάχη μεταξύ των δύο φυλών​! Με τη βοήθεια του ήρωα Θησέα, οι Λαπίθες νίκησαν και εκδίωξαν τους Κενταύρους από την περιοχή​. Το επεισόδιο αυτό έγινε αγαπητό θέμα στην τέχνη της αρχαιότητας και στους αρχαίους ποιητές όπως στον Όμηρο και τον Πίνδαρο​. Έκτοτε, σύμφωνα με τον μύθο, οι περισσότεροι Κένταυροι περιορίστηκαν στα βουνά και τα δάση, μακριά από τους ανθρώπους.

Χείρωνας: ο σοφός Κένταυρος του Πηλίου

Δεν ήταν όμως όλοι οι Κένταυροι τραχείς και βίαιοι. Ο Χείρωνας ξεχωρίζει ως μια ευγενική μορφή – ένας Κένταυρος γνωστικός, δίκαιος και φιλικός προς τους ανθρώπους​. Η παράδοση λέει πως ο ίδιος ο Κρόνος, κυνηγώντας με μορφή αλόγου τη νύμφη Φιλύρα (θεότητα της ανάρρωσης, της ευωδίας και των αρωμάτων, της γραφής και της ομορφιάς)  έως το Πήλιο, συνευρέθηκε μαζί της μέσα σε μια σπηλιά, και έτσι γεννήθηκε ο Χείρωνας​. Είχε άρα θεϊκή καταγωγή που του έδωσε αθανασία και ανώτερη φύση από τους υπόλοιπους Κενταύρους​. Ο Όμηρος μάλιστα τον αποκαλεί “δικαιότερο όλων των Κενταύρων” (Ιλιάδα 11.831)​.

Ο Χείρωνας έγινε φημισμένος διδάσκαλος ηρώων και ευεργέτης της ανθρωπότητας. Στη σπηλιά του στο Πήλιο –την οποία η μυθολογία ορίζει ως κατοικία και σχολείο του– μεγάλωσε και εκπαίδευσε πολλούς από τους σπουδαιότερους ήρωες της ελληνικής μυθολογίας​. Μεταξύ των μαθητών του ήταν ο Ιάσονας, ο Ηρακλής, ο περίφημος θεραπευτής Ασκληπιός και κυρίως ο Αχιλλέας, ο μελλοντικός ήρωας της Τροίας​. Ο σοφός Κένταυρος τους δίδαξε πολεμικές τέχνες, μουσική, κυνηγετικές ικανότητες, αλλά και τη γνώση της ιατρικής και της βοτανικής​. Λέγεται ότι το Πήλιο, με την πλούσια χλωρίδα του, πρόσφερε στον Χείρωνα κάθε λογής βότανα με θεραπευτικές ιδιότητες για να ασκήσει την ιατρική​. Έτσι εξηγείται γιατί η περιοχή της Μαγνησίας φημιζόταν στην αρχαιότητα για τους θεραπευτές της – μια οικογένεια ονομαζόμενη Χειρωνίδες θεωρούσαν τους εαυτούς τους απογόνους του σοφού Κενταύρου και κατείχαν ιδιαίτερες γνώσεις στην ιατρική​.

Ο Χείρωνας συμμετείχε και σε άλλους μύθους που συνδέουν άμεσα το Πήλιο με την ηρωική εποχή. Όταν ο θνητός Πηλέας επρόκειτο να νυμφευτεί τη θεά Θέτιδα, ο γάμος έλαβε χώρα στο Πήλιο με τη συμμετοχή των θεών. Ο Χείρωνας ήταν εκεί και δώρισε στον Πηλέα ένα ανθεκτικό δόρυ από ξύλο ορεινής μελιάς (μελία) κομμένο από το ίδιο το βουνό – το δόρυ αυτό αργότερα κρατούσε ο Αχιλλέας στον Τρωικό Πόλεμο. Παρά τη θεϊκή του φύση, το πεπρωμένο του Χείρωνα είχε τραγικό τέλος: τραυματίστηκε κατά λάθος από ένα δηλητηριασμένο βέλος του φίλου του Ηρακλή. Υποφέροντας από αβάσταχτο πόνο, ο αθάνατος Κένταυρος παραιτήθηκε από την αθανασία του, χαρίζοντάς την στον Προμηθέα, και ο Δίας τον τοποθέτησε στον ουρανό ως αστερισμό (τον Τοξότη ή κατά άλλους τον Κένταυρο)​.

Μυθολογική κληρονομιά και σύγχρονο Πήλιο

Η στενή σύνδεση του Πηλίου με τους Κενταύρους δεν έμεινε μόνο στις αρχαίες διηγήσεις – συνεχίζεται και στη σύγχρονη ταυτότητα του τόπου. Ήδη από την αρχαιότητα, οι κάτοικοι της Μαγνησίας τιμούσαν τη μνήμη του Χείρωνα: λέγεται ότι πρόσφεραν θυσίες προς τιμήν του στο Πήλιο, θεωρώντας τον προστάτη τους, και πως η φήμη των θεραπευτικών γνώσεων του πέρασε στους Χειρωνίδες της περιοχής​. Σήμερα, το παρατσούκλι «βουνό των Κενταύρων» ζει σε τουριστικούς οδηγούς και αφηγήσεις, προσελκύοντας επισκέπτες που γοητεύονται από το μείγμα μύθου και φύσης. Σε διάφορα σημεία του Πηλίου μπορεί κανείς να βρει αναφορές στους Κενταύρους: από ονόματα τοπικών επιχειρήσεων και ξενώνων μέχρι τα μονοπάτια πεζοπορίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το σηματοδοτημένο «Μονοπάτι των Κενταύρων» κοντά στο χωριό Πορταριά – ένα ειδυλλιακό μονοπάτι δίπλα σε ρυάκια και πλατάνια, όπου η ατμόσφαιρα σε κάνει εύκολα να νιώσεις τη μυθική αύρα του τόπου​.

Επιπλέον, ο επισκέπτης μπορεί να ανακαλύψει σπήλαια τα οποία η τοπική παράδοση συνδέει με τους Κενταύρους. Για παράδειγμα, κοντά στις Μηλιές δείχνουν τη «Σπηλιά του Χείρωνα» ως το σημείο όπου δίδαξε ο σοφός Κένταυρος, ενώ και άλλες σπηλιές σε περιοχές όπως το Μούρεσι και η Μηλίνα φημολογείται ότι υπήρξαν κατοικίες των Κενταύρων​. Οι ντόπιοι ξεναγοί συχνά διηγούνται στους ταξιδιώτες αυτές τις ιστορίες, ζωντανεύοντας τον θρύλο. Έτσι, ο μύθος εξακολουθεί να αποτελεί ζωντανό κομμάτι της εμπειρίας του Πηλίου: οι επισκέπτες δεν βλέπουν μόνο ένα πανέμορφο ελληνικό βουνό με πλούσια βλάστηση και υπέροχα χωριά, αλλά παράλληλα ταξιδεύουν νοερά στον κόσμο της ελληνικής μυθολογίας, στο βουνό όπου κάποτε καλπάζανε οι Κένταυροι…