Εποχές

Παλιότερα γνωστή ως «Τύρνα», η Ελάτη είναι κτισμένη σε υψόμετρο 921 μέτρων στις πλαγιές του Κόζιακα («Κερκέτιον»). Είναι δημοφιλής προορισμός για όλες τις εποχές του χρόνου, όμως η αλήθεια είναι ότι είναι στα καλύτερα της, όταν είναι ντυμένη στα λευκά!

Μέχρι την δεκαετία του ΄80, περίπου, η Ελάτη ήταν γνωστή μόνο στους κυνηγούς. Τότε άρχισε να κάνει δειλά – δειλά τα πρώτα της τουριστικά «βήματα», με βασικά πλεονεκτήματα, τα συγκλονιστικά τοπία που την περιβάλλουν και το εξαιρετικό κλίμα της. Οι επόμενες δύο δεκαετίες την έβαλαν για τα καλά στον τουριστικό χάρτη, πάντα όμως με προσεκτικές κινήσεις, σεμνά και ταπεινά. Εδώ δεν υπάρχουν μονάδες – μεγαθήρια παρά μόνο ατμοσφαιρικοί ξενώνες. Οι νύχτες δεν είναι ξέφρενες αν και θα μπορέσετε να απολαύσετε ένα ποτάκι. Στο θέμα του φαγητού θα ικανοποιηθούν και οι «γκουρμέ» και οι «παραδοσιακοί», ενώ δε λείπουν καταστήματα όπως το «Λίκνο» με παραδοσιακά προϊόντα και τοπικά βότανα της περιοχής.

Βάση για εξερευνήσεις

Αν και αρχιτεκτονικά δεν παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, εν μέρει γιατί καταστράφηκε ολοσχερώς από του Γερμανούς κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, παραμένει γραφική και προσφέρεται για περιπάτους, είτε μέσα στο χωριό, είτε στα δάση που το περιβάλλουν. Η Ελάτη αποτελεί ιδανικό «ορμητήριο» για οδικές εξερευνήσεις στον Κόζιακα, αλλά και λίγο μακρύτερα στην περιοχή του Ασπροπόταμου. Μπορεί επίσης να αποτελέσει τη «βάση» για τους λάτρεις του ski, καθώς το Χιονοδρομικό Κέντρο Περτουλίου, βρίσκεται σε απόσταση μόλις 9 χλμ. Για τους πιο ριψοκίνδυνους υπάρχει ο Κόκκινος Βράχος, ένα οργανωμένο αναρριχητικό πεδίο με επτά διαδρομές, διαφόρων βαθμών δυσκολίας.

Πολλοί θεωρούν ότι ουσιαστικά από το Περτούλι και μετά αρχίζει η περιοχή του Ασπροπόταμου, καθώς οι κάτοικοι των χωριών σε αυτό το τμήμα του Κόζιακα μοιράζονται με τους κατοίκους του «καθαυτό» Ασπροπόταμου, την βλάχικη καταγωγή, την κτηνοτροφική – υλοτομική παράδοση και παλιότερα τον νομαδικό τρόπο ζωής! Άλλωστε λίγα χλμ. μετά το Περτούλι, στην εντυπωσιακή κοιλάδα που σχηματίζεται, ρέει ο Καμνιαΐτης, ένας από τους σημαντικότερους παραπόταμους τους «Άσπρου» (Αχελώου).

Όπως και να ‘χει, το Περτούλι είναι από τα παλιότερα και σημαντικότερα χωριά της Πίνδου, αν και αρκετές φορές στη μακραίωνη ιστορία του ερήμωσε προσωρινά είτε λόγω επιδημιών (1720 μ.Χ -πανούκλα) είτε λόγω εχθρικών επιδρομών (καταστράφηκε από τους Οθωμανούς το 1823, αλλά και από τους Γερμανούς το 1943). Σύμφωνα με μια από τις εκδοχές για την προέλευση του ονόματος, αυτή οφείλεται στον Τριαντάφυλλλο Χατζή Μπέρτα («Μπερτούλι»), ο οποίος επανακατοίκησε το χωριό μετά την επιδημία πανούκλας. Όμως αυτή η εκδοχή δεν φαίνεται να ευσταθεί, καθώς υπάρχει αναφορά στο Περτούλι ήδη από τον 10ο αιώνα. «Περτούλι», λοιπόν, σύμφωνα με κάποιους ντόπιους είναι η «πορτούλα», η πύλη από και προς τον Ασπροπόταμο.

Πέρασμα και Σταθμός

Αποτελούσε ανέκαθεν, μαζί με τα Λιβάδια του, πέρασμα και σταθμό ανάπαυσης για τους μετακινούμενους κτηνοτρόφους, ενώ σημαντικό ρόλο στην οικονομική ζωή του τόπου έπαιξε από το 1934 η ανακήρυξη του «Πανεπιστημιακού Δάσους». Το «Πανεπιστημιακό Δάσος Περτουλίου» καταλαμβάνει έκταση 33.000 στρεμμάτων και ανήκε (;) στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Στο εκπληκτικής ομορφιάς τοπίο κάνουν την πρακτική τους εξάσκηση φοιτητές του τμήματος Δασολογίας του ΑΠΘ. Μερικά από τα πιο εντυπωσιακά κτήρια στην είσοδο του χωριού ανήκουν στο Πανεπιστήμιο και σχεδιάστηκαν από τον διάσημο Έλληνα αρχιτέκτονα, Δημήτρη Πικιώνη.

Τουριστική εκτόξευση

Η τουριστική ανάπτυξη έκανε τα πρώτα της βήματα στα μέσα της δεκαετίας του 1980, μαζί με την ίδρυση του Χιονοδρομικού Κέντρου. Εκτός από το σκι, γύρω από το χιονοδρομικό, στα μαγευτικά Λιβάδια Περτουλίου υπάρχουν υποδομές για κάθε είδους δραστηριότητα από Ιππασία και τοξοβολία, μέχρι βόλτες με οχήματα ATV («γουρούνες») και snowmobile. Το δάσος και οι πλαγιές του Κόζιακα χαρακτηρίζονται από και πολύ πλούσια πανίδα, καθώς εδώ ζουν καφέ αρκούδες, ζαρκάδια, αλεπούδες, αγριογούρουνα, αγριόγατες και την μεγάλη ποικιλία αρωματικών και φαρμακευτικών βοτάνων. Σύμφωνα με τον μύθο, εδώ έβρισκε τα θεραπευτικά του βότανα ο Ασκληπιός. Η περιοχή είναι ιδανική για πεζοπορίες, πάντα με σεβασμό στην άγρια ζωή, ενώ υπάρχουν και οργανωμένες περιοχές για κατασκήνωση.

Οι υποδομές φιλοξενίας στο Περτούλι είναι εξαιρετικές, με πολύ ατμοσφαιρικούς ξενώνες, ανάμεσα στους οποίους και το «Αρχοντικό Χατζηγάκη» σε ένα από τα παλιότερα κτίσματα της περιοχής. Διάσημες, ανάμεσα στους κρεατοφάγους, κυρίως, είναι και οι ταβέρνες της περιοχής, ολοκληρώνοντας ένα πλήρες «πακέτο» απόδρασης από την καθημερινότητα!

Οι Μηλιές θεωρούνται το πολιτιστικό κέντρο του Πηλίου, καθώς από εδώ κατάγονταν σπουδαίοι Διδάσκαλοι του Γένους, όπως ο Άνθιμος Γαζής, ο Γρηγόριος Κωνσταντάς και ο Δανιήλ Φιλιππίδης — προσωπικότητες που συνέβαλαν καθοριστικά στη διάδοση των γραμμάτων και των ιδεών του Διαφωτισμού. Εδώ, μάλιστα, υψώθηκε για πρώτη φορά το λάβαρο της Επανάστασης του 1821 στην περιοχή, καθιστώντας το χωριό σύμβολο ελευθερίας και αντίστασης.

Αυτό το λάβαρα και πολλά ακόμα ιστορικά κειμήλια μπορείτε να δείτε στη Βιβλιοθήκη «Ψυχής Άκος», η οποία φιλοξενεί σπάνια βιβλία, χειρόγραφα και εκδόσεις που μαρτυρούν τον πνευματικό πλούτο του χωριού. Είναι μια από τις παλαιότερες βιβλιοθήκες του ελλαδικού χώρου και συνδέεται άρρηκτα με την πνευματική άνθηση της περιοχής.

Ο Μουντζούρης

Καμία επίσκεψη στις Μηλιές δεν είναι ολοκληρωμένη χωρίς μια βόλτα με το θρυλικό Τρενάκι του Πηλίου τον διάσημο “Μουντζούρη”. Η διαδρομή από τα Άνω Λεχώνια έως τις Μηλιές, με φόντο τις χαράδρες, τα γεφύρια και τα δάση του Πηλίου, είναι από τις πιο ρομαντικές και γραφικές εμπειρίες στην Ελλάδα. Η χειροκίνητη αλλαγή κατεύθυνσης της ατμάμαξας αποτελεί όχι μόνο ένα αξιοθέατο, αλλά και ένα αξέχαστο βίωμα για τον επισκέπτη.

Ένα χωριό, δύο "γειτονιές"

Ο παραδοσιακός οικισμός των Μηλεών χωρίζεται ουσιαστικά σε δύο μέρη. Το πρώτο περιλαμβάνει την περιοχή γύρω από τον ιστορικό σιδηροδρομικό σταθμό, όπου δεσπόζουν τα παλιά, ερειπωμένα κτίσματα του νερόμυλου, του ξενώνα, του εστιατορίου και του τριώροφου ξενοδοχείου του Αθανασίου, όλα μαρτυρίες μιας άλλης εποχής.

Το δεύτερο και πιο ζωντανό σημείο είναι η κεντρική πλατεία, ένα στολίδι με παραδοσιακά καφενεία, πετρόχτιστα σπίτια και την επιβλητική εκκλησία των Παμμεγίστων Ταξιαρχών. Ο ναός ξεχωρίζει για την απίστευτη ακουστική του αλλά και για τις τοιχογραφίες του, ανάμεσα στις οποίες θα δείτε μια εξαιρετικά σπάνια απεικόνιση του ζωδιακού κύκλου!

Ένα υπέροχο καλντερίμι συνδέει τις δύο γειτονιές του χωριού και αποτελεί ιδανική διαδρομή για έναν χαλαρό περίπατο. Περπατώντας το, θα απολαύσετε εικόνες από έναν τόπο που σέβεται το παρελθόν του και παραμένει ζωντανός μέσα από τη φύση, την παράδοση και τους ανθρώπους του.

Δείτε τις Μηλιές στον χάρτη, εδώ

Απλωμένο αμφιθεατρικά στις πλαγιές του Τίταρου, το Λιβάδι εντυπωσιάζει τον επισκέπτη από την πρώτη, μακρινή ματιά. Η μεγάλη κλίση του χωριού προσφέρει απρόσκοπτη, χορταστική θέα στον Όλυμπο, σχεδόν από κάθε γειτονιά του. Μοιάζει να βρίσκεται εκεί από πάντα, αλλά είναι σχετικά «νέο». Η ιστορία θέλει το χωριό να ιδρύεται «μόλις» τον 17ο αιώνα από βλάχους κτηνοτρόφους, που κατέβηκαν από ακόμα ψηλότερα, ακολουθώντας, σύμφωνα με τον θρύλο μια φοράδα που αναζητούσε θερμότερο κλίμα για να γεννήσει. Εκτός από «νέο», το Λιβάδι είναι και πολύ «ζωντανό» με πάνω από 2000 μόνιμους κατοίκους, στην πλειονότητα τους, περήφανους Βλάχους που εξακολουθούν πεισματικά να μιλούν τη γλώσσα τους.

Επιφανέστερος συμπατριώτης τους ήταν ο Γεωργάκης Ολύμπιος. Μέλος της Φιλικής Εταιρείας, Αρματωλός του Ολύμπου και στενός συνεργάτης του Αλέξανδρου Υψηλάντη, βρήκε ένδοξο θάνατο τον Σεπτέμβριο του 1821 στη Μολδοβλαχία όταν παίρνοντας μέρος στον Αγώνα στις Παραδουνάβιες περιοχές, ανατίναξε την πυριτιδαποθήκη της Μονής Σέκκου για να μην πέσει στα χέρια των Οθωμανών. Το πατρικό του σπίτι έχει μετατραπεί σε λαογραφικό μουσείο όπου μπορείτε να μάθετε πολλά για την ιστορία του και το παλιό τρόπο ζωής στο Λιβάδι.

Γαστρονομικό ταξίδι

Ακόμα περισσότερα θα μάθετε αν επισκεφθείτε τον Γυναικείο Συνεταιρισμό «Ο Σοφράς» και το ομώνυμο ταβερνάκι. Εδώ θα δοκιμάσετε παραδοσιακές γεύσεις, τσουκνιδόπιτες, ζυγούρι κοκκινιστό, γιαπράκια, χειροποίητο τραχανά και το φημισμένο «καλό» ξινοτύρι τους, το «κάσου ντι μπούνλου». Πέρα από το εντυπωσιακό γαστρονομικό ταξίδι, οι γυναίκες του συνεταιρισμού θα σας ταξιδέψουν με τις περιγραφές τους νοερά στα μεγάλα πανηγύρια του Αγίου Πνεύματος, του Προφήτη Ηλία και του Δεκαπενταύγουστου και θα σας μιλήσουν για τα ιδιαίτερα έθιμα της Πρωτοχρονιάς, με τα κουδούνια που διώχνουν τα κακά πνεύματα, την κρεατόπιτα που τρώνε αντί βασιλόπιτας και την ιδιαίτερη βλάχικη μαγειρίτσα, την «μπαζαβούσα». Και βέβαια θα παινέψουν τα εξαιρετικά τοπικά προϊόντα, κυρίως τυροκομικά και κρεατικά, που φέρνουν κάθε Σαββατοκύριακο πλήθος κόσμου στο χωριό.

Στα πέριξ του χωριού, αξίζει να επισκεφθείτε τρία σημαντικά μοναστήρια, των Αγίων Αναργύρων, της Αγίας Τριάδας και του Προφήτη Ηλία με αυτό το τελευταίο να προσφέρει την ωραιότερη θέα του Ολύμπου. Ανεβαίνοντας προς την κορυφή του Τίταρου (1839 μέτρα), αν είστε τυχεροί θα δείτε κοπάδια άγρια άλογα να καλπάζουν ελεύθερα. Ίσως κάποια από αυτά να είναι απόγονοι αυτής τη πρώτης φοράδας που έφερε τους πρώτους κατοίκους στο Λιβάδι.